مقدمه

پارلمان بریتانیا ابتداً در سال ۲۰۱۷ با برگزاری جلسه صبحگاهی به موجب لایحه غیر اجرایی، فعالیت‌های سپاه پاسداران اسلامی را در منطقه مورد انتقاد قرار داده است. لایحه مزبور بدون امضا و نطقی از طرف نمایندگان، تا ماه آوریل ۲۰۱۹ مسکوت مانده است. در پی اقدام دولت ایالات متحده در خصوص سپاه پاسداران و در تبعیت از تاکید نخست وزیر سابق بریتانیا تونی بلر بر تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران و همچنین در خواست وزیر امورخارجه رژیم صهیونیستی از دولت بریتانیا در همراهی ایالات متحده، جمعی ۶ نفره از نمایندگان پارلمان بریتانیا اقدام به امضا و پیگیری موضوع مطرح شده در سال ۲۰۱۷ می‌نمایند و در همان ماه آوریل، موضوع مجدداً بین نمایندگان در سطح لایحه صبحگاهی مطرح می‌گردد. در بین اعضای امضاکننده دو تن از نمایندگان حزب محافظه کار، دو نفر از حزب دمکرات طرفدار اتحادیه، یک نفر از حزب کارگر و یک نفر از حزب لیبرال دموکرات می‌باشند.

طرح بیان شده در ماه آوریل در ۳ ماه آینده خود با امضا نمایندگان دیگری نیز همراه می‌شود که اکثر آن‌ها از حزب محافظه کار می‌باشند اگرچه از تمامی طیف‌های سیاسی امضا کنندگانی به آن پیوسته اند. به دلیل طبقه بندی این لایحه در لوایح صبحگاهی یا اصطلاحا EDM    این لایحه فاقد دستورالعمل اجرایی می‌باشد.

با مطالعه گزارشات حاصل شده از جامعه نخبگان سیاسی در بریتانیا در خصوص جمهوری اسلامی، راهبرد منطقه ایران و اهمیت سپاه پاسداران اسلامی، این نتیجه حاصل می‌گردد که سپاه از جنبه‌هایی حائز اهمیت وافر بوده است که عبارت اند از: نقش هویت ساز آن در سطح منطقه، بعد سیاسی و همچنین جنبه دفاعی و نظامی آن.

• نقش هویت ساز سپاه

  نقش هویت ساز سپاه در دو بعد داخلی و منطقه‌ای مطرح است. با توجه به گذشت ۴۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بخش قابل توجهی از جمعیت جوان کشور (۶۵ درصد)، ذهنیتی عینی و تجربه‌ای زیسته در خصوص وقایع و گفتمان‌های انقلاب اسلامی در ذهن ندارند. همچنین بیش از ۵۰ درصد جامعه نیز فاقد برداشتی عینی از دوران دفاع مقدس هستند. بخش مهمی از مسئولیت هویت بخشی و فضاسازی ذهنی قشر جوان کشور، در خصوص این دو تحول مهم تاریخی، بر عهده سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی می‌باشد. در بعد منطقه‌ای نیز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توانسته هویت قدرتمندی برای محور مقاومت ایجاد کند. با توجه به مولفه‌های مذکور بوده است که بخشی از تهدید مطرح شده از طرف کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا مختص به این بعد هویت ساز سپاه پاسداران است.

• سیاست

  وزن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تحولات سیاسی منطقه و جهان غیرقابل انکار است. این فرایند این نتیجه را به ذهن نخبگان سیاسی اجرایی بریتانیا رسانده که با توجه به انگاره های حافظ وضع موجود و عدم اعتماد سپاه به نظم کنونی جهانی این نهاد مخالف روند یکپارچگی جمهوری اسلامی در محیط بین الملل است. لذا طبق این نگرش، سپاه از عوامل و موانع ترکیب ایران در جامعه جهانی به عنوان یک قدرت همسو (تابع وضع موجود) می‌باشد.

• دفاعی

  تشکیل محور اصلی تشکیل دهنده سپاه پاسداران مرهون فرماندهانی همچون (شهید) چمران می‌باشد که مسلط به اصول دفاعی نامقارن و آموزش دیده در نبردهای چریکی بوده اند. لذا دستیابی جمهوری اسلامی به بازدارندگی دفاعی از طریق دفاع نامقارن، فی ذاته وابسته به دکترین سپاه پاسداران می‌باشد که از بعد ملی به سطح منطقه ای گسترش یافته است و مثال مطلوب آن گروه های مقاومت مانند حزب الله، حشدالشعبی و حوثی ها در منطقه می‌باشد. بعد دیگر بازدارندگی دفاعی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران نیز وابسته به رشد توسعه سیستم موشکی و بالستیک می‌باشد که سپاه پاسداران در این بخش نیز ذیل بخش هوافضا دستاوردهایی داشته است که در ادبیات قدرت منطقه تاثیر گذار بوده است و با استفاده از همین دستاورد در صحنه میدانی موفقیت های بسیاری برای جمهوری اسلامی کسب نموده است.

ساختار محتوایی گزارش کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا

علاوه بر اهداف مزبور، ساختار محتوایی گزارش کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا، تحت عنوان دورنمای مبهم روابط بریتانیا و جمهوری اسلامی، واجد بخش های مختلفی به شرح ذیل می باشد:

• رفتار ایران با داخل کشور

  در ابتدای بحث این گزارش با نگاهی مداخله جویانه، به مسائل داخلی ایران پرداخته و تلاش داشته تا با تاکید بر مسائل حقوق بشری از رویکرد داخلی جمهوری اسلامی در خصوص آزادی های فردی انتقاد گرد.

• برنامه موشکی و حضور منطقه ای ایران

  در بخش دیگر گزارش به برنامه موشکی و عدم تلاش در پایان بی ثبات سازی منطقه اشاره شده و مدعی شده است که توسعه موشکی جمهوری اسلامی و محوریت هوافضای سپاه پاسداران از عوامل نگرانی ساز دیگر دولت های حاکم در منطقه غرب آسیا شده است.

• کشورهای منطقه خلیج فارس

  فعالیت های منطقه ای سپاه پاسداران نیز بخش دیگری از این گزارش را به خود اختصاص داده و با محور قرار دادن فعالیت های سپاه پاسداران در خلیج فارس و تنگه هرمز بر احتمال بروز بحران های دریایی و ترانزیتی در این منطقه مهم ژئوپلتیکی تاکید شده است.

• مسئله دوتابعیتی ها

  بخشی دیگر از گزارش کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا به بازداشت شهروندان دوتابعیتی اشاره دارد.

البتهاین نکته را نیز باید در ذهن داشت که اعضای گروهک تروریستی منافقین که ارتباطاتی با برخی از اعضای کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا دارند، نقش مخربی در ارائه این پیشنهاد داشته اند. شایان ذکر است که ریاست کمیته مذکور دارای ارتباط نزدیکی با این گروهک می‌باشد.

پیامدهای درج سپاه در فهرست سازمان های تروریستی توسط بریتانیا

گرچه پیشنهاد مطرح شده در کمیته امور خارجی پارلمان بریتانیا، صرفا در حد یک پیشنهاد بوده، اما احتمال مطرح شدن آن در آینده، می تواند پیامدهای گسترده و پرتنشی را در روابط ایران و بریتانیا و در سطوح سه گانه ملی، منطقه ای و جهانی و در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و حقوقی به دنبال داشته باشد که شرح برخی از آنها می رود:

یکی از اهداف اصلی و مهم بریتانیا ایجاد شکاف ساختاری بین نظام و مردم از یک طرف و ایجاد اختلاف بین نیروهای داخلی از طرف دیگر است.

پیشنهاد اخیر کمیته امور خارجه بریتانیا در صورت تایید شدن، پیچیدگی‌های بسیاری بر ارتباط دیپلمات‌ها و نظامیان بریتانیایی در برخی کشور‌های منطقه از جمله عراق، لبنان، افغانستان، یمن و ... با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایجاد خواهد کرد. به طور خاص بریتانیا در ۴ کشور منطقه، پایگاه نظامی داشته و همچنین دارای حداقل ۳۱۴۰ پرسنل نظامی در منطقه می‌باشد. اتخاذ این سیاست، ارتباطات معمول بین واحد‌های نظامی در منطقه را دچار مشکل می‌سازد.

رژیم صهیونیستی نیز پیش تر  از دولت بریتانیا مستقیماً در خواست نموده بود که سپاه پاسداران در لیست تروریستی منتشر شده توسط دولت بریتانیا ثبت شود که استقبال دولت بریتانیا رو به رو نشد، حال با مطرح شدن مجدد این موضوع توسط کمیته امور خارجه بریتانیا این مسئله با استقبال اسرائیل روبه رو گشته است.حائز اهمیت است که رژیم صهیونیستی با تشکیل گروه های لابی سیاسی از قبیل دوستان محافظه کار اسرائیل ذیل حزب محافظه کار و لابی های مشابه دیگر در همکاری با احزاب دیگر مانند کارگر و لیبرال دموکراسی ویا حتی احزاب کوچک محلی همواره در تلاش بوده است که در روند تصمیم سازی سیاسی در بریتانیا دخیل باشد.

رژیم صهیونیستی با تشویق دولت های هم سو به قرار دادن نام سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی در لیست تروریسم یا لیست تحریمی، به دنبال ایجاد نوعی اجماع جهانی در مرتبط سازی جمهوری اسلامی با محور تروریسم و جرائم سازمان یافته است. ضمن اینکه این رژیم در صورت موفقیت به اجماع جهانی در خصوص تروریستی شناختن سپاه پاسداران، قادر به دریافت کمک های جهانی در خصوص مبارزه با تروریسم خواهد بود و از طرفی نیز در گسترش اراضی در مناطق اشغالی با متهم سازی گروه های فلسطینی به همراهی با سپاه، فشارهای خود را بر آنها افزایش می دهد.

در صورت تایید این لایحه توسط دولت بریتانیا، اجماع در ضدیت با سپاه گسترش می یابد و گروه های نزدیک به سپاه نیز ذیل اهداف اجماع شکل گرفته در همراهی ایالات متحده، رژیم صهیونیستی و بریتانیا  قرار می‌گیرند.

از طرفی دیگر احتمال درگیری های محدود اما ادامه دار بین نیروهای فرامنطقه ای مانند نیروهای ناتو و ایالات متحده با سپاه پاسداران و یا گروه های نیابتی افزایش خواهد یافت که اعث درگیری و خسارات بیشتر خواهد شد.

ایجاد فشار روانی پیرو جنگ روانی بین‌المللی و فشار‌های حقوقی، در نهایت منجر به محدودسازی حضور برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد شد. این راهبرد در راستای تضعیف نقش منطقه‌ای سپاه و گروه‌های مرتبط با جریان مقاومت اسلامی در منطقه و به سود رژیم صهیونیستی و جریانات عربی همسو با رژیم صهیونیستی پیش‌بینی شده است.

پرسنل نظامی بریتانیا در منطقه

ایران را می توان از جمله پیشروترین کشورها در زمینه مدیریت جنگ نامتقارن دانست که رهبری این عملیات ها عمدتا بر عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است. موفقیت های ایران در دفاع مقدس و تقابل با نیروهای تروریستی در منطقه کارایی آن را به اثبات رسانده است. چنین توانایی باعث شده تا توازنی نسبی در مقابل قدرت های متخاصم همچون آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی ایجاد شود. قرار دادن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی با تحت تاثیر قرار دادن شرکا و متحدان منطقه ای ایران، با هدف تضعیف نسبی توان جنگ نامتقارن ایران تدوین شده است.

با توجه به وجود پایگاه های دریایی بریتانیا در کشور های خلیج فارس مانند قطر، بحرین، امارات متحده عربی و عمان و همینطور رفت و آمد ناوگان ترانزیتی این کشور در منطقه استراتژیک خلیج فارس با توجه به حضور گسترده دریایی سپاه پاسداران در این منطقه و وجود ناوچه ها و قایق های تندرو، این اقدام بریتانیا در صورت تایید توسط دولت آن کشور می‌تواند باعث ایجاد محدودیت های بسیاری برای ناوگان ملی بریتانیا گردد و همینطور منجر به ایجاد درگیری‌های چالش بر انگیزی برای این قدرت سابق شود.

پایگاه های نظامی بریتانیا در منطقه

اگرچه نهادها و افراد در سپاه پاسداران یا ارگان های وابسته به آن ذیل تحریم های ایالات متحده می‌باشند اما طبق این پیشنهادیه به دولت بریتانیا از دولت درخواست شده تا نهاد های مرتبط در نهاد دفتر امور خارجه و مشترک المنافع نیز تحت پیگرد تحریمی قرار گیرند و حافظ منافع بریتانیا در این خصوص باشند. البته این فرایند بیشتر از اینکه بتواند بر نظام تحریمی موثر و بی واسطه بریتانیا بر سپاه نقش داشته باشد در تقویت نظامی تحریمی ایالات متحده آمریکا و  گسترش اجماع سازی آن می‌تواند مفید باشد.

نتیجه گیری

پایان یافتن دولت ترامپ در واشنگتن باعث تغییر رویکرد بریتانیا در خصوص سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گردیده است. با توجه به رویکرد آمدن دولت بایدن در ایالات متحده و طرح لزوم بازگشت آمریکا به برجام طبق گفته های وی، اکنون محور همگرایی غربی در تلاش برای ایجاد فضای مذاکرات مجدد در خصوص برجام می باشد تا به واسطه آن امتیازاتی فراتر از برنامه هسته ای از جمهوری اسلامی در خواست نماید که با محوریت محدودسازی منطقه ای و رژیم کنترل تسلیحاتی (برنامه موشکی ایران) خواهد بود. تحریم سپاه پاسداران و یا تشکیل جماع جهانی در خصوص تروریستی شناختن آن باعث منفعت استراتژیک رژیم غاصب صهیونیستی خواهد بود که مستلطم واکنش جدی ایران در قبال چنین اقداماتی است. البته مشخص است که دولت بریتانیا با محوریت قرار دادن این لایحه در تلاش است توان چانه زنی و جلب ایران به مذاکرات احتمالی جدید را افزایش دهد، غافل از اینکه تحولات جهانی در 8 دهه اخیر، بریتانیا را از یک ابرقدرت جهانی، به یک قدرت متوسط تنزل داده که چنین اقداماتی، بیش از اینکه به ضرر ایران باشد، به ضرر این کشور تمام خواهد شد. لذا چنانچه منطقی، در این کشور باقی مانده باشد، چنین پیشنهادی هیچگاه تصویب نخواهد شد.