جذب سرمایه خارجی جهت توسعه صنعت نیمه هادی در کشور

جذب سرمایه خارجی جهت توسعه صنعت نیمه هادی در کشور
سفر اردوغان به سه کشور عربی عربستان سعودی، امارات و قطر در تیرماه سال جاری و توسعه روابط دولت ترکیه با رهبران عرب نشان¬دهنده یک چرخش قابل توجه در سیاست خارجی این کشور است. سرمایه گذاری مشترک، به ویژه در حوزه فناوری و نوآوری یکی از دستاورد‌های این سفر بوده است. اهدای خودرو برقی ملی ترکیه به مقامات عربستان و قطر و امضای قرارداد در حوزه هوش مصنوعی و تجارت الکترونیک با امارات نمونه‌هایی از این توافق‌ها است. اما یکی از مهم‌ترین دستاور‌های این سفر، پروژه مشترکی است که ترکیه و قطر برای تولید نیمه هادی آغاز خواهند کرد. طی این توافق، قطر سرمایه‌گذاری خود را برای تولید تراشه‌های ۶۵ نانومتری به ترکیه منتقل خواهد کرد که وزیر صنعت و فناوری ترکیه ارزش آن را بیش از ۶۰ میلیون دلار برآورد کرده است. با توجه به تصمیم ترکیه در جذب سرمایه گذاران خارجی بیشتر برای سرمایه گذاری قابل توجه در بخش نیمه هادی، ترکیه قصد دارد برای افزایش ظرفیت صادرات خود و برآوردن تقاضای داخلی، سرعت سرمایه گذاری در نسل بعدی خودرو‌های هیبریدی و الکتریکی را افزایش دهد. در ادامه این یادداشت قصد دارم به اهمیت این صنعت به عنوان پایه فناوری‌های نوظهور نظیر هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء، اهمیت سرمایه گذاری حاکمیت در این حوزه و لزوم بهره گیری از ابتکاراتی نظیر اقدام ترکیه در جذب سرمایه‌های خارجی بپردازم.
براساس گزارش IBIS World، اندازه بازار جهانی نیمه هادی‌ها در سال ۲۰۲۰ به ارزش ۵۲۶.۳ میلیارد دلار برآورد شده است و پیش بینی می‌شود که با نرخ رشد مرکب سالانه CAGR) ۱۰.۷) درصد از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۸ رشد کند و تا سال ۲۰۲۸ به ارزش پیش بینی شده ۱۲۵۳.۶ میلیارد دلار برسد..
تقاضا برای نیمه هادی‌ها به دلیل پذیرش فزاینده فناوری مانند تلفن‌های هوشمند، لپ تاپ‌ها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی افزایش یافته است. علاوه بر این، فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و شبکه‌های ۵G نیز تقاضا برای تراشه‌های نیمه‌رسانا را افزایش می‌دهند. همه گیری COVID-۱۹ همچنین تحول دیجیتال را در صنایع مختلف تسریع کرده است و منجر به افزایش تقاضا برای محصولات نیمه هادی شده است.
دسترسی به صنعت نیمه هادی حائز اهمیت استراتژیک است که برخی از مهم‌ترین دلایل آن عبارتند از:
رهبری تکنولوژیک: صنعت نیمه هادی در خط مقدم پیشرفت‌های تکنولوژیکی قرار دارد. دسترسی به این صنعت به کشور‌ها و شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا رقابتی باقی بمانند و رهبری فناوری را در بخش‌های مختلف از جمله الکترونیک، مخابرات، خودرو، هوافضا و ... حفظ کنند. آن‌ها را قادر می‌سازد تا نوآوری‌های پیشرفته را توسعه دهند و به کار گیرند که برای رشد اقتصادی و امنیت ملی بسیار مهم است.
امنیت ملی: نیمه هادی‌ها اجزای ضروری در سیستم‌های دفاعی مختلف از جمله شبکه‌های ارتباطی، سیستم‌های راداری، سیستم‌های تسلیحاتی و تجهیزات نظامی پیشرفته هستند. کنترل صنعت نیمه هادی، اتکای یک کشور به خود را در فناوری‌های دفاعی حیاتی، کاهش وابستگی به تامین کنندگان خارجی و حفظ منافع امنیت ملی تضمین می‌کند.
رشد اقتصادی: صنعت نیمه هادی عامل مهمی برای رشد اقتصادی و ایجاد شغل است. این حوزه به تولید پیشرفته، تحقیق و توسعه و صادرات با ارزش کمک می‌کند. دسترسی به این صنعت به کشور‌ها اجازه می‌دهد تا بخش نیمه هادی داخلی قوی، جذب سرمایه گذاری، ایجاد مشاغل با مهارت بالا و افزایش رونق اقتصادی کلی را تقویت کنند.
اکوسیستم نوآوری: صنعت نیمه هادی به عنوان یک کاتالیزور برای نوآوری و توسعه صنایع عمل می‌کند. دسترسی به این صنعت اکوسیستمی از موسسات تحقیقاتی، دانشگاه‌ها، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های تاسیس‌شده را تقویت می‌کند و نوآوری‌های مشترک و پیشرفت‌های تکنولوژیکی را هدایت می‌کند.
در سال ۱۹۹۰، ۳۷ درصد از تولید محصولات نیمه‌هادی جهان در اختیار ایالات متحده آمریکا بود، ولی از آن زمان کشور‌هایی مانند تایوان، چین، ژاپن و روسیه با قرار دادن مشوق‌های مالیاتی و در نظر گرفتن انواع یارانه‌ها، اقدام به تشویق سرمایه‌گذاری در تولید این محصولات کردند و توانستند جایگاه خود را در بازار تقویت کنند. این امر منجر به کاهش ۲۵درصدی سهم آمریکا از بازار شد.
در ۲۰۲۱ کنگره آمریکا با تصویب قانون CHIPS for America به حمایت از این صنعت ضرورت بخشید. طبق این قانون، دولت و کنگره باید مقررات مربوط به تولید و تحقیقات نیمه‌هادی را تبیین و اعتبار مالیات بر سرمایه‌گذاری را تصویب کنند تا در سال‌های آینده رهبری جهانی آمریکا در این صنعت تقویت شود. همچنبن سنای آمریکا در ۸ ژوئن ۲۰۲۱ با تصویب قانون نوآوری و رقابت ایالات‌متحده، سرمایه گذاری۵۲میلیارد دلاری را برای تحقیق و توسعه این صنعت مصوب کرد.
در حال حاضر چین یکی از رقبای اصلی آمریکا در این حوزه محسوب می‌شود. چین با هدف دستیابی به خودکفایی و کاهش وابستگی به تامین کنندگان خارجی، سرمایه گذاری زیادی در توسعه صنعت نیمه هادی داخلی خود انجام داده است. این کشور چندین ابتکار مانند طرح ساخت چین ۲۰۲۵ و صندوق ملی IC را برای حمایت از صنعت محلی خود راه اندازی کرده است.
هم چین و هم ایالات متحده اهمیت استراتژیک نیمه هادی‌ها را در حفظ رقابت اقتصادی و امنیت ملی می‌شناسند. در نتیجه رقابت شدیدی بین دو کشور برای پیشروی در این صنعت وجود دارد. هر دو کشور کنترل‌ها و محدودیت‌های صادراتی را بر روی برخی از فناوری‌های نیمه هادی اعمال کرده اند.
در ایران از آغاز دهه ۱۹۷۰ و عصر جدید صنعتی، کم‌وبیش تلاش‌های پراکنده‌ای برای ساخت صنعت الکترونیک بومی انجام شده است. تاسیس شرکت‌هایی، چون مادیران و شهاب در بخش‌های عمومی و شرکت صنایع الکترونیک ایران (صا ایران) در بخش نظامی از این جمله هستند. هم‌اکنون نیز شرکت‌هایی در زمینه طراحی سیم‌کارت‌ها و کارت‌های هوشمند در کشور فعال هستند و نیز ممکن است شرکت‌ها و نهاد‌هایی به این صنعت ورود کرده باشند، ولی این صنعت در ایران به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری نسبتا زیاد که از توان بخش‌خصوصی خارج است و زمان بازگشت سرمایه نسبتا طولانی دارد، برای شکل‌گیری سریع، نیازمند عزم ملی و حمایت دولتی است.
ابتکاراتی مانند تحقیقات مشترک، تأسیسات تولیدی و تبادل استعداد‌ها می‌تواند قابلیت‌های نیمه‌رسانای ایران را تقویت کند، رشد اقتصادی و خودکفایی فناوری را تقویت کند. این رویکرد با تلاش ایران برای تقویت نوآوری داخلی و کاهش آسیب پذیری در برابر عوامل خارجی، که به پیشرفت فناوری کشور و رقابت جهانی کمک می‌کند، همسو است.