کارآمدسازی دولت از طریق تحقق مفهوم تحول

کارآمدی به لحاظ تعریفی به این معنا است که یک سیستم، این ویژگی را داشته باشد که بتواند، ظرفیت‌ ها و قابلیت‌های خود را برای مردم محقق کند. در واقع دولتی را می‌توان کارآمد نامید که قادر باشد از طریق نفوذ در امور جامعه، قابلیت‌های رفاهی، اقتصادی سیاسی و اجتماعی خود را به نحو احسن تحقق بخشد. از این رو با توجه به بحران‌هایی که در جامعه ایران در چند سال اخیر، به خصوص به لحاظ اقتصادی و به خصوص در قالب مشکلات معیشتی، مشاهده می‌کنیم، نشان از این دارد که دولت در تحقق قابلیت‌های اساسی خود موفق نبوده است. اما این به معنای این نیست که دولت نمی‌تواند کاری انجام دهد، بلکه به این معناست که در جهت کارآمدترکردن خود بایست تلاش بیشتری کند. یکی از ویژگی هایی که در بیانات رهبر انقلاب جایگاه خاصی دارد، مفهوم تحول و نوآوری است. در اهمیت آن همین بس که ایشان این مفهوم را اساس زنده بودن انقلاب معرفی می‌کنند. از این رو در این یادداشت مفهوم تحول خواهی و نوآوری را به عنوان یک اساس و توانمندی ویژه برای کارآمدکردن دولت بیان می‌کنیم.  

کارآمدی در سیاست به معنای تحقق عینی و ملموسِ کارکردها و قابلیت های دولت در جهت گرداندن امور و رفع احتیاجات مردم می‌باشد. مردم به عنوان رکن اصلی نظام، به دولت نگاهی کارکردی دارند. اینکه دولت بتواند وظایف خودش را در راستای ایجاد رضایت در مردم، به خوبی انجام دهد. در شرایط فعلی و در دولت دوازدهم، کارآمدترکردن دولت، در گرو ایجاد روحیه تحول‌خواه و نوآور است.

دولت دوازدهم بر اثر مشکلات داخلی و خارجی مختلفی از جمله مشکلات معیشتی و پدیده کرونا، مساله تحریم ها و غیره نتوانسته توانمندی بالقوه خود را بالفعل کند. اما مهمترین مساله ای که این بحران ها را دامن زده است بحث چگونگی مدیریت کارآمد در این دولت است. از این رو از جمله مشکلات دولت به شرح زیر است: 

  • ناتوانی عملی دولت در نفوذ در جامعه و اجرای تصمیم‌های مرتبط با مردم.

  • عدم توان در کنترل و مهار بازارهای مختلف صنعتی، تجاری و معیشتی. 

  • شکست در ایجاد اشتغال. 

  • عدم بهره‌گیری از ظرفیت وزارت خارجه در امور صادرات و واردات.

  • عدم کارایی تیم مدیریتی دولت در پیاده سازی الگوهای راهبردی زمینه‌ای. 

  • عدم تخصص گرایی و جوان گرایی در ادارات دولتی و نفوذ فسادهای فردی. 

مفهوم تحول که در سال های اخیر مورد توجه مقام معظم رهبری قرار گرفته است، به معنای داشتن قدرت نوآوری همگانی، به خصوص مقامات دولتی در مسیر حل مشکلات است. تا جایی که ایشان تحول و نوآوری را اساس زنده بودن انقلاب می‌دانند. از این رو تحول می‌تواند به کمک دولت آمده و آن را در عرصه مدیریتی کارآمد کند. اگر دولت رویکردهای خود را بنا به نیاز روز کشور بتواند مورد بازبینی و تحول قرار دهد، می‌تواند توانمندی های خود را نیز در بین مردم تحقق ببخشد. 

در این راستا دولت برای کارآمدتر شدن و در راستای ایجاد تحول موثر، سه اقدام ضروری می‌تواند انجام دهد: برآورده‌سازی نیازهای مردم- برانگیختن مشارکت شهروندان- بهره‌گیری از اصول و هنجارهای داخلی و فرهنگ ملی-میهنی. 

  • بهره بردن از ابزارهای تنظیمی برای جلوگیری از افزایش نامتعارف گروه های مختلف اقتصادی. 

  • مجال دادن به خصوصی سازی بر اساس اصل 44 قانون اساسی.. 

  • سرمایه گذاری در حوزه های تولیدی و نه خصوصی. 

  • کنار نهادن پارادوکس غرور و ناتوانی.

  • کارآمدسازی و هوشمندکردن بروکراسی از طریق شایسته سالاری و عدم تبعیض.

  • حمایت بیشتر از تولید داخلی در سال جهش تولید

  • رفع و زدودن مقررات دست وپاگیر و مانعِ مشارکت

  • مبارزه با فساد افراد سودجو

  • کمک به راه اندازی فعالیت های همیاری مردمی به عنوان الگوی تحقق بخش خودمختاری متکی به مردم. 

  • افزایش ظرفیت استخراجی دولت در حوزه مالیاتی و بهره برداری از منابع. 

  • ایجاد سازکارهای موثر برای مشارکت ذی نفعان سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در همکاری با دولت. 

  • کنارگذاشتن دیپلماسیِ ابزاری، که با هدف گرفتن بهانه از دشمن توجیه می شود. 

  • مدیریت مسئولیت پذیر و شجاعانه بدون هراس از بهانه جویی دشمنان

  • توجه به عناصر اسلامی-ایرانی و عدم مجال دادن به تاثیر خرده هویت غربی در نفوذ در بدنه مدیریتی.

  • خوداتکایی، خودسازی در عین توجه به امکانات بیرونی.

  • در نظر گرفتن تحول به عنوان مفهومی انقلابی.

از این رو می توان گفت همه امکانات لازم برای اقدامات کارآمد دولت وجود دارد و مهمترین عامل در کارآمدتر‌کردن آن، ایجاد روحیه تحول‌خواه، چه از نظر فکری و چه مدیریتی است تا بتوان با اتکا به این مفهوم انقلابی و بومی، تحقق عینی توانمندی‌های دولت نزد مردم را رقم زد. در واقع باید با نگاهی نوآورانه و تحول نگر، امکانات را در جامعه مدیریت و به کار برد.