دستگاه محاسباتی بازیگران نظام‌بین‌الملل را می‌توان بر اساس عقلانیت تحلیل نمود. تمامی دولت‌ها به دنبال حداکثر کردن منافع خویش هستند. در همین راستا، جنگ تجاری چین و آمریکا نیز قابل تحلیل است. بر این اساس نمی‌توان از کشور‌های اروپایی انتظار داشت که تعامل با ایران را به تعامل با آمریکا ترجیح دهند، زیرا اروپایی‌ها پس از جنگ‌جهانی دوّم به نحوی وام‌دار آمریکا محسوب می‌شود.

 

 

کشور‌های متعددی در جهان وجود دارند که ایران می‌تواند جهت تأمین منافع خود و خنثی کردن تحریم‌ها با آن‌ها وارد مذاکره شود. به تعبیری نباید تمامی تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد چید و مذاکره را محدود به آمریکا دانست.

 

 

مذاکره با آمریکا در دوران اوباما، منجر به شکل‌گیری برجام شد، اما در همان دوران نیز آمریکا عملاً به تعهدات خود عمل نکرد. در دوران ترامپ نیز آمریکا نه‌تن‌ها به تعهدات خود عمل نکرد بلکه رسماً از برجام خارج شد و خسارت‌ها زیادی را به کشورمان تحمیل کرد. از سوی دیگر، به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی، سطح تنش‌ها را میان دو کشور، افزایش داد. در چنین شرایطی به‌نظر نمی‌رسد که ما در موضعی قرار داشته باشیم که بخواهیم تمنای مذاکره کنیم. ورود به مذاکرات در شرایط فعلی، ما را در موضع ضعف قرار می‌دهد.

 

پیش از آن‌که مسئله مذاکره مجدد با آمریکا و بازگشت آن به برجام مطرح شود، دولتمردان ما باید از آمریکایی‌ها مطالبه کنند که خسارت‌های خروج‌شان از برجام را بپردازند. این کار، هزینه‌ها را برای خروج مجدد آن‌ها از برجام، افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، پیش از آغاز دور جدید مذاکرات، باید با استفاده از ظرفیت‌های داخل کشور، در راستای حداکثر کردن منافع ملی تلاش کنیم تا اگر نظام در آینده، تصمیم به مذاکره گرفت، در موضع ضعف قرار نداشته باشیم. به نظر می‌رسد که آغاز مذاکرات در دولت فعلی، امکان‌پذیر نیست، چون ممکن است مدت زمان زیادی صرف مذاکرات شود و در این دولت به سرانجام نرسد و یک پرونده نیمه تمام برای دولت بعدی باقی بماند. در شرایط کنونی، کوتاه آمدن در برابر تحریم‌ها، باعث افزایش فشار‌ها بر ملت ایران می‌شود، زیرا دشمن به این نتیجه می‌رسد که در قبال افزایش فشار‌ها می‌تواند امتیاز بیشتری دریافت کند.

 

اقدامات ایران در مواجهه با تحریم‌ها

تا کنون مسیرهای متفاوتی را برای مقابله با تحریم‌ها تجربه کرده‌ایم که عبارتند از:

• دور زدن تحریم‌ها: این مسیر زمانی می‌تواند راهگشا باشد که با تحریم‌های محدودی مواجه باشیم. ضمن این‌که این راهکار، بسیار فسادخیز بوده و بیشترین سود را نصیب واسطه‌ها می‌کند و کشور را از منافع بالای تجارت خارجی، محروم می‌نماید.
• رفع تحریم‌ها: مذاکره مستقیم با آمریکا جهت رفع تحریم‌های وضع شده نیز یکی از راهکارها بود که منجر به برجام شد اما با توجه به سطح بالای اختلافات میان دو کشور، این مسیر نیز نتوانست موفقیت‌آمیز باشد.
• ترغیب کشورها به سرمایه گذاری جذاب و سودآور در ایران:. این مسیر نیز پس از انعقاد برجام برای تثبیت برجام و افزایش سرمایه‌گذاری در ایران پیگیری شد که با فشارهای آمریکا، به نتیجه نرسید. نمونه آن را می‌توان در مسئله خروج شرکت توتال از ایران مشاهده کرد.

 

 

رویکرد فعالانه و ابتکاری در مواجهه با تحریم‌ها

مسیرهای تجربه شده پیشین، هرکدام به نحوی شکست خوردند پس برای خروج از وضعیت کنونی، نیازمند راهی ابتکاری و فعالانه داریم. توسعه بازار جهانی و توجه به همسایگان با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و مزیت سرزمینی ایران، یکی از راه‌هایی است که می‌تواند تحریم‌ها را خنثی کند. با توجه به عقلانی بودن بازیگران نظام بین‌الملل، ایران باید سعی کند که هزینه‌های دشمن را در وضع تحریم‌ها، افزایش دهد. دستگاه وزارت خارجه ما باید آرایش اقتصادی به خود بگیرد و در راستای ایجاد وابستگی متقابل ایران با کشورهای همسایه در زمینه‌های گوناگون اقتصادی و توسعه بازار جهانی فعالیت کند. آمریکا جنگ ترکیبی یا به تعبیری هیبریدی را علیه ایران در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و... آغاز کرده است که اتخاذ این رویکرد می‌تواند در حوزه اقتصادی، ضمن کاهش فشار تحریم‌ها، وضع معیشتی مردم را نیز بهبود بخشد.