اعتراضات ضدنژادپرستی در آمریکا؛ ریشهها و پیامدهای آن

1. مقدمه

پدیده خشونت علیه رنگین‌پوستان و نژادپرستی، از بدو پیدایش آمریکا حضور داشته است. این امر در کنار قوانین نژادپرستانه­ای که توسط سفیدپوستان نگاشته شده است؛ شرایط را برای رشد رنگین‌پوستان و خصوصاً سیاه‌پوستان دشوار ساخته است. با این‌حال، فعالین حقوق بشر، تلاش­های گسترده­ای انجام دادند تا وضعیت سیاه‌پوستان را از بردگی، به آنچه هم‌اکنون شاهد آن هستیم، ارتقا داده و نسبت به این تبعیض نژادی، آگاهی­بخشی کنند. آخرین نمونه آن، قتل فردی سیاه‌پوست به نام جورج فلوید به دست پلیس آمریکا در شهر مینیاپلیس می­باشد.  در روزه 25 می 2020، یک افسر پلیس مینیاپلیس (ایالت مینه سوتا) به نام درک شاوین، مظنون سیاه‌پوستی را با گذاشتن زانوی خود بر گردن او، به قتل رساند. این حرکت باعث به راه افتادن موج گسترده­ای از اعتراضات علیه نژادپرستی و وحشی­گری پلیس در آمریکا گردید که تبعات داخلی و خارجی گسترده­ای نیز در پی داشت.

2. ابعاد تبعیض نژادی ساختاری در آمریکا

نژادپرستی ریشه عمیقی در فرهنگ سیاسی آمریکا دارد که تقلیل آن به تنها یک واقعه، امری به دور از حقیقت است. شاخص های نژادپرستی فرهنگی، فردی، نهادی و ... را می­توان در بیگانه­هراسی، سرکوب و عقاید (افراطی) در رابطه با نژادها، بهره­مندی پایین آن­ها از آموزش و خدمات اجتماعی و میزان برخورداری از عدالت اجتماعی دانست که برخی از حوزه ها مورد اشاره قرار می گیرند:

2-1. آموزش

در سال تحصیلی 2015-2016، دانش آموزان سیاه‌پوست صرفاً 15% از کل دانش آموزان آمریکا را تشکیل داده، اما با این حال، 44% از آن­ها تعلیق شده و 36% از دانش­آموزان اخراج شده را تشکیل می­دادند؛^[1] در سال تحصیلی 2017-2018، میزان فارغ‌التحصیلان دبیرستان در آمریکا در بین سفیدپوستان، 89% و این میزان در بین سیاه‌پوستان، 79% بوده است^[2] که نشاندهنده وجود سطح بالایی از نابرابری آموزشی دارد.

2-2. پلیس و نظام قضایی

در شهر نیویورک، 88 % از توقف­ها و بازرسی­هایی که از خودروها انجام گردید، مرتبط با سیاه‌پوستان و لاتین­تبارها بود حال آنکه 10% آن‌ها از سفیدپوستان بود. (در 70% از موارد نیز، مظنونین بی­گناه بودند)^[3]؛ احتمال بازداشت سیاه­پوستان بیشتر از سفیدپوستان است و در صورت بازداشت، احتمال محکومیت و زندانی­شدن طولانی­مدت بسیار زیاد است؛^[4] محکومیت مردان سیاه­پوست 19.1% بیشتر از مردان سیاه‌پوست بابت ارتکاب جرم یکسان است؛^[5] همچنین، احتمال کشته شدن سیاه‌پوستان توسط پلیس، 3 برابر بیشتر از سفیدپوستان است.^[6][7]

2-3. سلامت

در سال­های 2013 تا 2017، بیماران سفیدپوست از خدمات سلامت و بهداشتی با کیفیت بیشتری نسبت به رنگین­پوستان بهره­مند بوده­اند. کیفیت خدمات آن­ها 34 % نسبت به اسپانیایی­تبارها، 40 % نسبت به سیاهان و 40 % نسبت به سرخ­پوستان، بهتر بوده است؛^[8] همچنین، احتمال فوت زنان سیاه‌پوست بر اثر بیماری­های مرتبط با زایمان، 3 تا 4 برابر بیشتر از زنان سفیدپوست است؛^[9]

2-4. اقتصاد و استخدام

برای استخدام، رزومه افرادی که نام­هایشان تداعی­کننده افراد سفیدپوست می­باشد،50% احتمال بیشتری در به‌کارگیری نسبت به افرادی دارند که نام­هایشان تداعی­کننده سیاه‌پوستان است؛^[10] احتمال بیکاری افراد سیاه‌پوست حدوداً 2 برابر بیشتر از افراد سفیدپوست است. این آمار در بازه نوامبر 2018 تا اکتبر 2019، در میان سیاه‌پوستان 5.2% و در میان سفیدپوستان 2.8% بوده است؛^[11]همچنین در صورت استخدام، میزان درآمد آن­ها 25 % کمتر از همتایان سفیدشان است؛^[12]

3. واکنش­ها و پیامدهای قتل جورج فلوید

3-1. گسترش اعتراضات

در سطح داخلی، مهم­ترین واکنش را در وهله اول، مردم و خصوصاً سیاه­پوستان نشان دادند و سپس، سیاست­مدارها موضع‌گیری‌های حزبی و سیاسی خود را بیان کردند. پس از کشته­شدن جورج فلوید، مردم آمریکا در ایالت­ها و شهرهای مختلف اقدام به تظاهرات علیه نژادپرستی نمودند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و برخی فرمانداران، تصمیم به تهدید مردم و ارسال گسترده نیروهای نظامی و گارد ملی به سطح شهرها نمودند. ترامپ ضمن آن­که در ابتدا هیچ­گونه همدردی با مردم نکرد، آن­ها را اوباشی نامید که در حال چپاول و غارت می­باشند.

3-2. افزایش خرید اسلحه در آمریکا

دومین پیامد داخلی نیز، بحث افزایش میزان فروش اسلحه است. با شیوع کرونا و خصوصاً پس از اعتراضات مرتبط با قتل جورج فلوید، میزان فروش اسلحه در آمریکا به شدت بالا رفت^[13] و این امر گمانه­زنی­هایی مبنی بر دست داشتن این لابی در اتفاقات اخیر مطرح کرده است. در بهترین حالت می­توان به این فرضیه بسنده کرد که با افزایش سطح خشونت و بی­نظمی در آمریکا، مردم برای تأمین امنیت خود به خرید اسلحه شخصی روی می­آورند که این امر، منافع اسلحه­سازان را تأمین می­کند.

3-3. اثرگذاری بر انتخابات آمریکا

مهم‌ترین تاثیر این اعتراضات بر سیاست داخلی، در بحث انتخابات است. بر اساس نظرسنجی انجام شده توسط موسسه مورنینگ کانسالت در آمریکا، 67 % از رأی‌دهندگان ثبت نام شده، خبرهای مرتبط با جورج فلوید را بسیار مشاهده کرده­اند؛ حال آنکه 66 % سفیدپوستان و 76 % سیاه‌پوستان نیز، پیگیر اخبار آن بوده­اند^[14]. همچنین در نظرسنجی موسسه مورنینگ کانسالت^[15]، اکثریت مردم آمریکا ( در حدود 54%) موافق با اعتراضات بر سر قتل جورج فلوید می­باشند و صرفاً 22% با آن مخالف­اند.^[16]

3-4. کاهش قدرت نرم آمریکا

در بعد بین المللی نیز، با روی کار آمدن دونالد ترامپ، و برخی اقدامات او نظیر حمایت از عربستان سعودی در رابطه با قتل جمال قاشقچی، سرکوب خبرنگاران حاضر در اعتراضات و حتی بازداشت آن­ها، خروج از پیمان­ها، قراردادها و موافقت­نامه­های بین المللی نظیر برجام، یونسکو، پیمان پاریس، پیمان تجاری شراکت آتلانتیک، آسمان­های باز، شورای حقوق بشر سازمان ملل و ... و تضعیف برخی نهادها و سازمان­های بین المللی، شاهد کاهش قدرت نرم آمریکا در سطح جهان می­باشیم. این موضوع در کنار نژادپرستی و بی­عدالتی داخلی که در مغایرت با دموکراسی اعلامی این کشور نیز می باشد، قدرت نرم آمریکا که خود را پرچم­دار ترویج دموکراسی در جهان می­داند، بیش از پیش تضعیف می­کند. در این راستا مردم کشورهایی نظیر آلمان، هند، ایران، استرالیا، بریتانیا، برزیل و ... از این اعتراضات حمایت کرده­اند و برخی از مقامات رسمی کشورها نیز اعلام نگرانی کرده­اند.  بنا به گفته جوزف نای، قدرت نرم یک کشور منبعث از سه منبع است: فرهنگ، ارزش­های سیاسی نظیر دموکراسی و حقوق بشر و سیاست‌های آن کشور. بنا به گفته او، نحوه رفتار یک کشور در داخل، در سازمان­های بین المللی و در سیاست خارجی، بر نفوذ آن کشور تأثیرگذار است و ترامپ در همه این سه مورد، معکوس عمل کرده است.

3-5. تاثیر بر اقتصاد آمریکا

در برهه اخیر و با توجه به شیوع ویروس کرونا و مشکلات اقتصادی ناشی از آن و همچنین تازگی بروز اعتراضات، سنجش تاثیر آن بر اقتصاد آمریکا دشوار است؛ با این حال در برخی موارد مشاهدات و گمانه­زنی­هایی صورت گرفته است، نظیر نعیم اسلام که معتقد است اعتراضات در حال وقوع تهدیدی علیه بازارهای مالی می­باشند^[17]. سایر این موارد به شرح ذیل می­باشند:

• کاهش ارزش دارایی­ها و کاهش فعالیت اقتصادی و بازار، خصوصاً در محله­هایی که اعتراضات روی داده است^[18]؛
• کاهش میزان اعتماد مصرف کننده به شرایط اقتصادی حال و آینده^[19]؛
• ایجاد مشکل در ارسال بسته های آمازون، تعطیلی مغازه های بهداشتی و سلامت وابسته به CVS Health و آسیب دیدن حدود 30 داروخانه متعلق به شرکت Rite Aid.
• با توجه به نزدیکی پایان دوره کمک های مالی کرونا از یک سو و بروز اعتراضات از سوی دیگر، و همچنین افزایش احتمال شیوع موج های بعدی کرونا، پیش بینی می شود مشکلات اقتصادی و تعطیلی ها همچنان ادامه داشته باشد و منجر به بدتر شدن وضعیت اقشار ضعیف و حتی متوسط و در نتیجه، افزایش تعداد بازداشت ها و وخیم تر شدن وضعیت اقتصادی مردم در آمریکا و تشدید موج بیکاری خواهد شد. لازم به ذکر است که طبق گزارش دفتر بودجه کنگره، شیوع کرونا می-تواند منجر به کاهش رشد اقتصادی آمریکا تا 8 تریلیون دلار در طول 10 سال گردد؛
• همچنین بحث دیگر هزینه وزارت دفاع بابت حضور 1600 نیروی نظامی در واشنگتن و هزینه های حضور گاردملی در خیابان ها از یکسو و هزینه های ناشی از تخریب اموال عمومی و پاکسازی شهری نیز از سوی دیگر، باید به آسیب های اقتصادی آمریکا افزود.

4. نتیجه ­گیری

به نظر می­رسد مسئله سیاه‌پوستان هیچ­گاه در داخل آمریکا از بین نخواهد رفت و اتفاقاتی مشابه قتل جورج فلوید توسط پلیس آمریکا، ادامه­دار خواهد بود که این موضوع عدم کارآمدی نسخه دموکراسی و لیبرالیسم آمریکایی را نشان می­دهد. همچنین در رابطه با تأثیر این اعتراضات بر انتخابات، نمی­توان اظهارنظر قطعی­ای نمود اما می­توان گفت که احتمال تأثیرگذاری آن بر انتخابات و به‌تبع آن بر سیاست خارجی، در صورت عدم استمرار آن، بسیار کم خواهد بود؛ خصوصاً اینکه در مدت 5 ماه مانده به انتخابات، و با گذر زمان، تأثیر این موضوع کمرنگ خواهد شد و مسائل دیگری برجسته خواهند شد.