عوامل تاثیرگذار بر عادی سازی و نتایج و پیامدهای آن بر سودان

یک ماه پس از بحرین و در ماه اکتبر ۲۰۲۰، سودان نیز به زنجیره‌عادی سازی ملحق شد. در موج نخستِ عادی سازی، مصر در سپتامبر ۱۹۸۷ و در موج دوم، اردن در اکتبر ۱۹۹۴ به برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی مبادرت کردند. از مهم‌ترین واسطه‌های عادی‌سازی روابط  اعراب با رژیم صهیونیستی در موج تازه می‌توان به جرد کوشنر داماد و مشاور ارشد ترامپ، رابرت اوبراین مشاور امنیت ملیِ ایالات متحده، مایک پمپئو وزیر خارجه، آوی بِرکوویتز [۱]، دستیار ویژه ترامپ و نماینده آمریکا در غرب آسیا و میگل کورِآ [۲]رئیس بخش خلیج فارس و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی آمریکا نام برد [۳]. همزمانیِ اعلام برقراری روابط دیپلماتیک میان خارطوم_تل آویو با حذف نام سودان از فهرست کشور‌ها حامی تروریسم به وسیله دونالد ترامپ نکته جالبی است که می‌توان بیش‌تر به آن پرداخت. تصمیم ترامپ به خارج کردن سودان از لیست کشور‌های حامیِ تروریسم  پس از توافق خارطوم با پرداخت ۳۳۵ میلیون دلار غرامت به خانواده‌های آمریکایی‌های کشته شده در حملات تروریستی و بمب‌گذاری‌ها  اتخاذ شد [۴]. پیش‌تر، مقامات سودانی رفع تحریم‌ها را شرط اصلی برای برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی قرار داده بودند.

 

 

این توافقنامه که از آن به عنوان اقدامی تاریخی یاد می‌شود حاصل اجماع نظر میان دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده، بنیامین نتانیاهونخست وزیر رژیم صهونیستی، عبدالله حَمدوک نخست وزیر سودان و عبدالفتاح بُرهان، رئیس شورای حاکمیت این کشور بود [۵].  نتانیاهو در تماس تلفنی با دونالد ترامپ،  برقراری روابط با سودان را با اصطلاح حلقه گسترش صلح توصیف کرد که طی آن رژیم صهیونیستی در مسیری تازه قرار گرفته و دوره جدیدی در منطقه شروع شده است [۶]. قراردادعادی سازی دارای بند‌های گوناگونی است که در ادامه به برخی از برجسته‌ترین آن‌ها پرداخته می‌شود:

*عادی سازی روابط بین سودان و رژیم صهیونیستی و پایان خصومت میان دو طرفین.
*آغاز روابط تجاری و اقتصادی با تمرکز اولیه بر بخش کشاورزی.
*عقد توافقنامه‌های همکاری در زمینه هواپیمایی، کشاورزی، مهاجرت و سایر مسائل.

*حمایت ایالات متحده و رژیم صهیونیسیتی از ادغام کامل سودان در جامعه بین الملل.
*اقدام آمریکا برای تقویت حاکمیت سودان و تعامل با شرکای بین المللی برای کاهش بار بدهی این کشور.
*التزام ایالات متحده و رژیم صهیونیستی نسبت به تقویت دموکراسی در سودان، بهبود امنیت غذایی، مبارزه با تروریسم و ​​  افراط‌گرایی و تحقق پتانسیل اقتصادیِ این کشور.

علیرغم بندها، احزاب و جریان‌های گوناگون در سودان به صورت ماهوی به مخالفت با جریان عادی سازی پرداختند و آن را اقدامی خیانبار و ضربه‌ای به آرمان فلسطین اعلام کردند. به عنوان نمونه، نیرو‌های اتحاد اجماع ملیِ سودان و حزب کمونیسم این کشور با صدور بیانیه‌های مختلف ضمن رد عادی سازی از پایبندی تاریخی مردم سودان نسبت به آرمان فلسطین و حقوق آنان دفاع کردند [۷]. حزب الامة القومی که بزرگترین نیرو در حزب  اتحاد برای آزادی و تغییر (به رهبری برهان) است، نیز این اقدام دولت سودان را رد کرد. علاوه برجریان‌ها و احزاب سیاسی، مجامع دینی و حوزوی نیز نسبت به بحث عادی سازی واکنش نشان دادند.  به عنوان نمونه، مجمع فقه اسلامی، عالی‌ترین مرجع دینی اسلامی در سودان مخالفت خود را درباره برقراری روابط دیپلماتیک میان خارطوم و تل آویو اعلام کرد. در بیانیه آن‌ها اینطور نوشته شده که در حضور ۴۰ عضو از ۵۰ عضو این گروه، ما فتوا می‌دهیم و عادی سازی با رژیم صهیونیستی را ممنوع اعلام کردیم، زیرا این دولت اشغالگر سرزمین‌های فلسطین است [۸].

 هشتگ  #سودانیون_ضد_التطبیع (مردم سودان مخالف عادی سازی هستند) بیش‌ترین واکنش سودانی‌ها نسبت به عادی سازی در توئیتر بود. عده‌ای عادی سازی را مقدمه و کودتایی برای حکومت نظامی به رهبری عبدالفتاح البرهان بر اراده مردم و کنترل آمریکا بر آب‌ها و سواحل سودان دانستند [۹]. براساس یک  نظرسنجی که توسط مرکز تحقیقات سیاسی عرب در دوحه تهیه شده، تنها ۱۳ درصد سودانی‌ها از برقراری روابط دیپلماتیک بین سودان و دولت صهیونیستی حمایت کردند، در حالی که ۷۹ درصد مخالف این اقدام بودند [۱۰].

 

بعد از کنار گذاشتن عمر البشیر  از ریاست جمهوری در آوریل ۲۰۱۹، عبدالفتاح البرهان با تشکیل حزب اتحاد برای آزادی و تغییر، که متشکل از احزاب گوناگون بود، با تاسیس شورای انتقالی حاکمیت به دنبال ایجاد نظام سیاسی دموکراتیک و افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و سیاست شد. با این حال، او پس از رسیدن به قدرت از فرصت پیش آمده استفاده کرد تا در ازای جلب همکاری اقتصادی و سیاسی ایالات متحده، در مسیر عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی گام نهد. این اقدام ضمن اینکه در راستای سیاست‌های ابوظبی و ریاض قرار دارد، نقطه عطفی برای تثبیت قدرت برهان است. قبل از سقوط البشیر، ترکیه براساس موافقتنامه‌ای مدیریت جزیره سواکِن، که در نقطه استراتژیکی در دریای سرخ قرار دارد را به دست آورد. برهان که روابط نزدیکی با محمد بن زائد، ولیعهد ابوظبی و محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دارد، پس از برکناری البشیر، توافقنامه یاده شده را ملغی اعلام کرد. برخی احزاب، عادی سازی را مغایر با قانون اساسی و خواسته‌های مردم می‌دانند، به همین دلیل بعد از موافقت صلح میان خارطوم و تل آویو، چشم انداز ایجاد اجماع ملی بین مردم و گروه‌های سیاسی و مذهبی مختلف تحت الشعاع قرار گرفته است. مردم سودان با هدف تغییر دیکتاتوری و ایجاد یک نوع نظام سیاسی که توانایی رفع چالش‌ها و ایجاد فرصت‌های بهتر را داشته باشد، علیه البشیر وارد خیابان شدند، اما با دخیل شدن مساله عادی سازی، تکرار شورش و التهابات داخلی در سودان بعید نیست.

[1] Avi Berkowitz

[2]  Miguel Correa

[3] https://ramallah.news/post/170206/

[5] https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/10/23/

[6] https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/10/24/

[7] https://www.sotaliraq.com/2020/10/24/

[8]https://www.dw.com/ar/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B3%D8%A7%D9%85-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D9%88%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86/a-55392596

[9]https://www.bbc.com/arabic/trending-54674942

[10]https://www.dw.com/ar/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B3%D8%A7%D9%85-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A-%D9%88%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86/a-55392596