مصر، امارات، اردن، عربستان و انتخابات فلسطین

مقدمه

صدور حکم ریاستی محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین درتاریخ ۲۶ دی‌ماه (۱۳۹۹) مبنی بر برگزاری انتخابات سه گانه فلسطین در سال ۲۰۲۱ و برگزاری چندین دور نشست میان گروه‌های مختلف فلسطینی در یک سال گذشته با محوریت حل اختلافات داخلی و برگزاری انتخابات فراگیر، امید‌ها نسبت به شکست طلسم ۱۵ ساله عدم برگزاری انتخابات در فلسطین اشغالی را افزایش داده است؛ اما منافع متعارض بازیگران مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی درگیر در انتخابات فلسطین و سابقه جنگ داخلی پس از انتخابات سال ۲۰۰۶ میان فتح و حماس، علاوه بر آنکه تردید‌هایی را نسبت به برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات و پذیرش نتایج آن برانگیخته، فعال شدن کشور‌های محور عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی از قبیل مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای تاثیرگذاری بر انتخابات آتی فلسطین را به دنبال داشته است.

سیر مذاکرات آشتی ملی گروه‌های فلسطینی

یک سال پس از انتخابات مجلس قانون‌گذاری فلسطین در سال ۲۰۰۶ که به موفقیت جنبش حماس در کسب اکثریت کرسی‌های مجلس ختم شد، جنگ داخلی بین حماس و فتح منجر به ایجاد شکاف در میان گروه‌های فلسطینی شد؛ به شکلی که پس از خاتمه جنگ در سال ۲۰۰۷، نوار غزه در کنترل حماس و کرانه باختری در کنترل فتح قرار گرفت. این مسئله تیرگی روابط دو گروه اصلی فلسطینی به مدت بیش از یک دهه را به دنبال داشت، اما علنی سازی روابط برخی از کشور‌های حاشیه جنوب خلیج‌فارس با رژیم صهیونیستی و خطرات مربوط به تحقق معامله قرن، گروه‌های فلسطینی را به فکر تجدیدنظر در روابط خصمانه و از سرگیری روابط مسالمت‌آمیز تشویق نمود.

نشست بیروت: آغاز مذاکرات آشتی ملی

دور نخست مذاکرات آشتی ملی میان دبیر‌کل‌های ۱۴ گروه فلسطینی، ۱۳ شهریور (۹۹) به میزبانی لبنان در بیروت برگزار شد. در این نشست دبیران ۱۴ گروه فلسطینی از جمله حماس و فتح با انتشار بیانیه‌ای هفت‌بندی بر لزوم تحقق سازوکار پایان اختلافات، تحقق آشتی فلسطینی، لغو توافق اسلو و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی (از جانب ساف)، مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی در تمامی اشکال از جمله مقاومت مسلحانه، اصلاح ساختار ساف و برگزاری انتخابات فراگیر تأکید کردند.

نشست استانبول: تقابل ترکیه با کشورهای محور عادی‌سازی روابط

دور دوم مذاکرات آشتی ملی با حضور دو هیئت از جنبش حماس به ریاست اسماعیل هنیه (رئیس دفتر سیاسی گروه حماس) و سازمان فتح به ریاست جبرئیل رجوب (دبیر کل کمیته مرکزی فتح) یک مهر (۹۹) در شهر استانبول برگزار شد. در این مذاکرات دو طرف علی¬رغم اختلاف‌نظر‌های موجود، بر سر صدور فرمان انتخابات از سوی محمود عباس و برگزاری مرحله‌ای انتخابات مجلس قانون‌گذاری، انتخابات ریاستی و شورای ملی با مشارکت مردم کرانه باختری، نوار غزه و قدس شرقی به توافق رسیدند.
نشست استانبول و نقش‌آفرینی ترکیه در روند مذاکرات آشتی ملیِ گروه‌های فلسطینی، نگرانی کشور‌های محور عادی‌سازی روابط، به‌ویژه مصر از کمرنگ شدن نقش خود و به نسبت افزایش نقش رقبای منطقه‌ای به‌ویژه ترکیه در آینده فلسطین را به دنبال داشت.
علاوه بر مصر دیگر کشور‌های محور عادی‌سازی روابط از قبیل امارات، اردن و عربستان نیز هم‌راستا با مصر از شرایط جدید و نقش‌آفرینی ترکیه در روند آشتی ملی گروه‌های فلسطینی ناراضی بودند. کارشکنی کشور‌های محور عادی‌سازی روابط در نهایت منجر به تأخیر در صدور فرمان ریاستی برگزاری انتخابات از سوی محمود عباس و لغو نشست دوم دبیران گروه‌های فلسطینی شد که قرار بود مهرماه ۹۹ برگزار شود.

نشست اول قاهره : بازگشت کشورهای محور عادی‌سازی به مذاکرات آشتی ملی گروه‌های فلسطینی

پس از اعمال فشار و تهدید‌های محور عادی‌سازی روابط علیه محمود عباس بعد از مذاکرات استانبول، یک هیئت از فتح با سرپرستی جبریل رجوب از یک‌سو و هیئت حماس به سرپرستی صالح العاروی نایب‌رئیس دفتر سیاسی حماس از سوی دیگر در تاریخ ۲۶ آبان (۹۹) در قاهره برگزار شد. در این نشست دو طرف با میانجی‌گری مصر به یک توافق اولیه برای برگزاری انتخابات پس از حصول مصالحه فراگیر میان تمامی گروه‌های فلسطینی دست یافتند.
دراین نشست مصر همچنین به نیابت از رژیم صهیونیستی به اعمال فشار بر جنبش حماس برای خاتمه دادن به حملات راکتی علیه سرزمین‌های اشغالی در ازای توقف حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه به‌عنوان یکی از پیش زمینه‌های میانجی گری خود در مذاکرات آشتی ملی فلسطین پرداخت.

صدور فرمان ریاستی برگزاری انتخابات فراگیر

محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، ۲۶ دی‌ماه سال جاری در حکمی، تاریخ برگزاری انتخابات عمومی فلسطین پس از پانزده سال را به شرح زیر اعلام کرد:

انتخابات پارلمانی یک خرداد ۱۴۰۰ (۲۲ می ۲۰۱۲)
انتخابات ریاستی ۹ مرداد ۱۴۰۰ (۳۱ جولای ۲۰۱۲)
انتخابات شورای ملی ۹ شهریور ۱۴۰۰ (۳۱ آگست ۲۰۲۱).

نشست دوم قاهره: گردهمایی گروه‌های فلسطینی

پس از تأکید نشست اول قاهره بر لزوم مصالحه فراگیر میان تمام گروه‌های فلسطینی برای برگزاری انتخابات و تشکیل دولت وحدت ملی، ۱۴ گروه فلسطینی شامل فتح، حماس، جهاد اسلامی، جبهه خلق برای آزادی فلسطین، جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین، پیشگامان جنگ آزادیبخش خلق (الصاعقه)، حزب خلق فلسطین، اتحاد دموکراتیک فلسطین، جبهه مبارزه مردم فلسطین، جبهه آزادی فلسطین، جبهه آزدیبخش عرب، جبهه عربی فلسطین، جبهه خلق برای آزادی فلسطین- فرماندهی کل و حزب ابتکار ملی فلسطین، ۲۰ بهمن‌ماه (۱۳۹۹) در قاهره جمع شدند و پس از دو روز گفتگو (۸ و ۹ فوریه ۲۰۲۱)، موافقت خود برای برگزاری انتخابات در موعد‌های تعیین‌شده از سوی محمود عباس و فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای برگزاری هر چه بهتر این انتخابات را مورد تأکید قرار دادند.
تاکید صرف بیانیه پایانی نشست دوم قاهره بر مبحث انتخابات و نادیده انگاشتن دیگر بند‌های مهم بیانیه بیروت - به‌عنوان نقشه راه آغاز دور جدید گفتگو‌های ملی میان گروه‌های فلسطینی- از قبیل لغو توافق اُسلو و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی در تمامی اشکال از جمله مقاومت مسلحانه و اصلاح ساختار ساف، بیانگر دو نکته کلیدی به شرح زیر بود.

نخست: تشتت و عدم اجماع میان گروه‌های مختلف فلسطینی شرکت‌کننده در نشست دوم قاهره، به‌ویژه سه گروه اصلی یعنی فتح، حماس و جنبش جهاد اسلامی؛

چنانکه بلافاصله پس از پایان نشست دوم قاهره، جنبش جهاد اسلامی در بیانیه‌ای از عدم مشارکت خود در انتخابات آتی به دلیل عدم رعایت حقوق مردم فلسطین و برگزاری انتخابات تحت چتر توافق اسلو خبر داد. این مسئله میتواند به دلیل رفع خطر تحقق معامله قرن در نتیجه روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا از یک سو و فشار کشور‌های عربی محور عادی سازی روابط بر گروه‌های فلسطینی برای هم راستایی با آن‌ها از سوی دیگر باشد.

دوم: نقش‌آفرینی بازیگران عربِ محور عادی‌سازی روابط، در جهت‌دهی به انتخابات آتی فلسطین مطابق به منافع خود، رژیم صهیونیستی و آمریکا؛

نقش‌آفرینی کشورهای محور عادی‌سازی روابط- با محوریت مصر- در شکل‌دهی به آینده فلسطین به‌وسیله انتخابات، از یک‌سو در حذف جنبه‌های ضد صهیونیستی بیانیه هفت‌بندی بیروت و عدم انعکاس این مواضع در بیانیه پایانی نشست دوم قاهره و همچنین تحت‌فشار قرار دادن حماس برای ممانعت از حملات راکتی این گروه به سرزمین‌های اشغالی در نشست اول قاهره و از سوی دیگر در تلاش آن‌ها برای تحمیل کاندیدای مورد نظر خود به گروه فتح و به حاشیه راندن جنبش حماس در فلسطین پس از انتخابات نمایان شده است.

کاندیداهای احتمالی فلسطینی

بر این اساس کشورهای مصر، اردن و امارات در حال تحت فشار قرار دادن سازمان فتح، ساف و مقامات فلسطینی از جمله محمود عباس برای لغو حکم محکومیت محمد دحلان از رهبران اخراجی سازمان فتح و معرفی وی به‌عنوان گزینه اصلی خود برای شرکت در انتخابات ریاستی آتی فلسطین هستند. کشورهای فوق‌الذکر، علاوه بر محمد دحلان درصدد بازگرداندن دیگر شخصیت‌های اخراجی سازمان فتح و نزدیک به محمد از قبیل نجاة ابوبکر، نعیمة الشیخ، عدلی صادق،ناصر جمعه، توفیق ابوخوصة، ماجد ابوشمالة و رشید ابوشباک به انتخابات آتی فلسطین هستند. تاکید بر بازگشت مجدد محمد دحلان و نزدیکان او به صحنه سیاسی فلسطین از آن رو حائز اهمیت است که وی هم مهره مطلوب کشورهای عربی و هم مهره مطلوب رژیم صهیونیستی برای ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین به شمار می‌رود. در نتیجه موفقیت کشورهای محور عادی سازی روابط در جهت دهی به انتخابات فلسطین با روی کار آوردن مهره‌های مد نظر خود، می تواند آینده فلسطین و نقش آفرینی دیگر بازیگران منطقه ای در آنجا را به شدت با چالش روبرو سازد.

نتیجه‌گیری

با نزدیک شدن به موعد برگزاری انتخابات سه‌گانه فلسطین، کشور‌های عرب محور عادی‌سازی روابط درصدد نقش‌آفرینی در انتخابات و تعیین صحنه سیاسی آینده فلسطین از طریق روی کار آوردن گروه‌های نزدیک به خود و به حاشیه راندن گروه‌های نزدیک به محور مقاومت و حتی ترکیه در کرانه باختری، نوار غزه و بیت‌المقدس (شرقی) برآمدهاند؛ لذا کشور‌های مصر، امارت، اردن و عربستان تلاش دارند تا با روی کار آوردن گروه‌ها و افراد تحت حمایت خود در انتخابات آتی، ضمن به چالش کشیدن بازیگران رقیب در سطح منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران، موضوع لزوم مقابله با رژیم صهیونیستی به‌عنوان آرمان اولیه گروه‌های فلسطینی را به یک موضوع حاشیه‌ای تبدیل کنند و زمینه را برای محروم کردن گروه‌های نزدیک به مقاومت و ترکیه از صحنه سیاسی فلسطین را فراهم آورند.

پژوهشگر مهمان«طاهر طاهری»

لینک کوتاه: https://csr.ir/0000LD

خبرهای مرتبط