تبیین مشارکت جامع نوآورانۀ چین و رژیم صهیونیستی

از جمله خصایص بارز سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در فضای پساجنگ سرد، توسعۀ روابط راهبردی با قدرت‌های برتر جهانی و مشخصاً جمهوری خلق چین به عنوان یک قدرت نوظهور شرق آسیایی می‌باشد. در همین رابطه باید اذعان داشت که مؤلفۀ اقتصاد، تلاش پکن برای دستیابی به جایگاه قدرت برتر و همچنین سلسله راهبرد‌های رژیم صهیونیستی برای بهبود چهرۀ جهانی و موقعیت منطقه‌ای خود از جمله مواردی به‌شمار می‌روند که زمینه‌های برقراری و متعاقباً تعمیق همکاری‌های دوجانبه را طی سالیان اخیر فراهم آورده‌اند. در مقام تبیین ماهیت همکاریِ تل‌آویو و پکن ذکر این نکته ضروری می‌نماید که طی چند سال گذشته روابط فی‌مابین روند صعودی قابل تأملی را تجربه نموده است که همین امر به نوبۀ می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور تهدیدات ژرفی را متوجه تهران نماید.
متأثر از مطالبی که ذکرشان رفت، یادداشت حاضر می‌کوشد تا ضمن پاسخ به این پرسش راهبردی که چین و رژیم صهیونیستی در پرتو روابط جامع نوآورانه چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟ و اینکه دورنمای روابط پکن و تل‌آویو چگونه ارزیابی می‌گردد؟، نوع نگاه اندیشمندان امر را نسبت به وقایع منفی که در کوتاه، میان و بلندمدت منافع ملی کشورمان را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد، تا حدود زیادی فراخ‌تر نماید. علاوه بر این، نائل آمدن به فهمی عالمانه و ژرف نسبت به مراودات جامع نوآورانۀ چین و رژیم صهیونیستی دیگر ارمغانی است که از رهگذر مطالعۀ اثر پیش‌رو می‌توان به آن دست یافت.

۱ ـ تبیین الگوی همکاریِ مُترتب بر روابط پکن ـ تل‌آویو
برنامۀ مشارکت راهبردی که مطمح نظر دولتمردان جمهوری خلق چین است بیش از هر عامل دیگری جنبۀ تمرین و مانور دیپلماسی با سایر کشور‌ها را دارد و در قالب این دیپلماسی قرارداد‌ها و سطوح روابط در گذر زمان تعیین می‌گردد. در همین رابطه پکن عناوین و مکانیسم‌های متعددی را در پرتو دیپلماسی مشارکتِ راهبردی در نظر می‌گیرد که ویژگی‌های متمایز هر مشارکت را نشان می‌دهد. به بیانی بهتر، الگوی مشارکت راهبردی در سیاست خارجی چین بیشتر به شیوه‌ای از دیپلماسی اطلاق می‌گردد که زمینه را برای گفتگو و چانه¬زنی با سایر دولت‌ها فرآهم می‌کند.
در رابطه با گونه‌ها و سطوح مختلفِ برنامۀ مشارکت راهبردی در سیاست خارجی چین می‌توان از شش سطح مختلفِ مشارکت غیر راهبردی، مشارکت راهبردی، مشارکت همکاریِ راهبردی، مشارکت جامع راهبردی، مشارکت همکاریِ جامع راهبردی و مشارکت راهبردیِ ویژه نام برد. در خصوص الگوی همکاری پکن ـ تل‌آویو باید اذعان داشت که روابط فی‌مابین در قالب همکاری جامع نوآورانه قابل دسته‌بندی است. نکتۀ قابل توجه آن است که چین مشارکت راهبردیِ مشابهی را تحت عنوان برنامۀ همکاری‌های جامع ۲۵ ساله با جمهوری اسلامی ایران تدوین نموده است که به مراتب از جایگاه بالاتری نسبت به الگویِ همکاری مُترتب بر روابط چین و رژیم صهیونیستی برخوردار است. با این وجود باید اظهار داشت که مهم‌ترین گزاره‌های مفهومیِ مؤثر بر الگویِ همکاری پکن ـ تل‌آویو شامل مواردی همچون: سیالیت، غیرایستایی، پویایی، برخورداری از تنوع و گستردگیِ کارکردیِ بالا و ایجاد تعهد بلندمدت می‌باشد که سبب شده است نوع روابط دوجانبه بیش از پیش تعمیق گردد.

۲ ـ مهم‌ترین گزاره‌های مؤثر بر روابط پکن ـ تل آویو
با بررسی شرایط پدیدار شده می‌توان موارد ذیل را به عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر بر روابط جمهوری خلق چین و رژیم صهیونیستی مورد اشاره قرار داد:

۲ ـ ۱ ـ همکاری اقتصادی
باید اذعان داشت که همکاری‌های اقتصادی و تجاریِ دوجانبه سنگ بنای روابط چین و رژیم صهیونیستی را تشکیل داده است. لازم به‌ذکر است که از سال ۱۹۹۲/۱۳۷۱ تا ۲۰۱۷/۱۳۹۶ حجم تجارت دوجانبه از ۵۰ میلیون دلار به ۱۳.۱ میلیارد دلار رسیده است. در همین رابطه «کنفرانس سرمایه‌گذاری برو برای اسرائیل» که آخرین نشست آن در سال ۲۰۱۸/۱۳۹۷ در شهر «فوشان» چین برگزار شده است به‌مثابه پِلتفُرمی برای تسهیل همکاری‌های دوجانبه تلقی می‌گردد که فرصت‌های قابل‌توجهی را در بخش‌های مختلف پیش‌روی طرفین قرار داده است.

۲ ـ ۲ ـ همکاری‌های علمی و فناورانه
پرسش مهمی که در این خصوص مطرح می‌شود آن است که چین در رژیم صهیونیستیِ کوچک چه می‌بیند و چه می‌خواهد؟ در مقام پاسخ «ماتان ویلنای»، سفیر اسبق رژیم صهیونیستی در چین، چنین اظهار داشته است که از نظر پکن، رژیم صهیونیستی، با وجود اندازۀ کوچک، به خاطر دستاورد‌های علمی، تعداد استارتاپ‌ها و تعداد برندگان جایزۀ نوبلِ خود برجسته است. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات «IVC» در تل‌آویو، از سال ۲۰۱۶/۱۳۹۵ تا ۲۰۲۰/۱۳۹۹، سرمایه‌گذاران چینی ۱.۴۳ میلیارد دلار سرمایه مالی را برای شرکت‌های فناوریِ اسرائیلی تأمین کرده‌اند. در راستای تعمیق روابط فناورانۀ دوجانبه، در ژوئن ۲۰۱۷/خرداد ۱۳۹۶ یک صندوق سرمایه‌گذاری چینی به‎نام «میزما وینتورس» مبلغی بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار در استارتاپ‌های اسرائیلی مانند موتور جست‌وجوی خرید، شرکت‌های امنیت سایبری و صنعت تلفن همراه رژیم صهیونیستی سرمایه‌گذاری کرد.

۲ ـ ۳ ـ همکاری در بخش جهانگردی و توریسم
تازه‌ترین آمار موجود نشان از آن دارد که تعداد گردشگران چینی که از رژیم صهیونیستی بازدید کرده‌اند، در سال ۲۰۱۹/۱۳۹۸ نسبت به سال ۲۰۱۸/۱۳۹۷، ۳۶.۷ درصد افزایش یافته است که این امر به نوبۀ خود بیانگر روند رو به رشد جابه‌جایی گردشگر میان رژیم صهیونیستی و چین است که در کوتاه مدت منجر به استحکام روابط فی‌مابین خواهد شد.

۲ ـ ۴ ـ مبادلات فرهنگی ـ آموزشی
با تعمیق روابط چین و رژیم صهیونیستی، مبادلات و تعاملات آموزشی میان طرفین نیز تا حدود زیادی افزایش یافته است. به‌عنوان مثال، در دانشگاه حیفا، ثبت نام دانشجویان چینی در پنج سال گذشته از ۲۰ به ۲۰۰ نفر رسیده است. در راستای تعمیق هرچه بیشتر تعاملات آموزشی میان پکن و تل‌آویو، در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۵/۹ بهمن ۱۳۹۳، «لیو یاندونگ» معاون نخست‌وزیر چین و «آویگدور لیبرمن» وزیر امورخارجه رژیم صهیونیستی «برنامۀ عملی همکاری نوآورانۀ چین و اسرائیل» را از طریق همکاری مشترک اتحادیۀ دانشگاهی ۷ + ۷ با هدف ارتقای همکاری‌های راهبردی و آموزش عالی و همچنین پرورش استعداد‌های رژیم صهیونیستی و چین به امضاء رساندند.

۲ ـ ۵ ـ همکاری‌های نظامی ـ امنیتی
گرچه چین و رژیم صهیونیستی تا سالیان متمادی روابط چندان گرمی را تجربه نکردند، ولی باید اذعان داشت که طی سالیان اخیر بنا به برخی ملاحظات راهبردی، سطح بالایی از همکاری‌های دوجانبه را در عرصه‌های نظامی و سیاسی به منصۀ ظهور رسانده‌اند. سطح همکاری‌هایِ دوجانبه تا جایی پیش رفته است که هم اکنون تل‌آویو به‌سبب تأمین فناوری‌های تخصصیِ نظامی برای پکن، پس از فدراسیون روسیه در رتبۀ دوم مهم‌ترین شُرکای نظامی چین قرار دارد.

۲ ـ ۶ ـ همکاری دوجانبه در بخش پزشکی، سلامت و بیمارستانی
با وجود عدم قرابت جغرافیایی و جمعیتی، چین و رژیم صهیونیستی، طی سالیان اخیر همکاری‎‌های سازنده‌ای را در عرصۀ خدمات پزشکی و پیراپزشکی به منصۀ ظهور رسانده‌اند تا از این رهگذر فنون و دانش ابتکاری خود را به نوعی تجاری‌سازی نمایند. در همین رابطه اتحادی بین ۴۰ بیمارستان اسرائیلی و ۲۰ بیمارستان چینی منعقد شده است. بر اساس اتحاد مذکور «آکادمی پزشکی بین‌المللی» به‌عنوان یکی از شرکت‌های اسرائیلی که در امر آموزشِ پزشکی به متخصصان بهداشتی حضور دارد، کوشیده است تا استاندارد‌های اسرائیلیِ مراقبت‌های بهداشتی را از طریق انتقال دانش و همکاری با کارشناسان ارشد بهداشت و مؤسسات برجسته به متخصصان چینی ارائه دهد.

 

جمع‌بندی
آنچه که از روابط پدیدار شده میان چین و رژیم صهیونیستی بر می‌آید آن است که این دو کشور طی سالیان اخیر در قالب برنامۀ مشارکت راهبردیِ نوآورانه سطح قابل توجهی از همکاری‌های راهبردی را به منصۀ ظهور رسانده‌اند. برآیند همکاری‌های رخ نموده و همچنین کاهش سطح روابط چین و جمهوری اسلامی ایران که منبعث از تحریم‌های مجموعۀ غرب و مشخصاً ایالات‌متحده می‌باشد، آن است که اگر روند کنونی بخواهد در آینده نیز تداوم یابد، در بلندمدت پکن سمت انتخاب میان تل‌آویو و تهران رهنمون خواهد شد. کاهش وزنۀ تهران و صعود تل‌آویو در سیاست‌خارجی پکن زنگ خطر بالقوه‌ای می‌باشد که باید بیش از پیش مورد توجه مسئولین امر واقع گردد. منبعث از شرایط پدیدار شده پیشنهاد اصلیِ یادداشت حاضر ناظر بر آن است که متولیان تصمیم سازِ دستگاه دیپلماسی می‌باید ضمن پرهیز از هرگونه نگاه بخشی، جناحی و ملاحظه‌گری سیاسی، گذار از رویکرد سیاسی- امنیتی به سیاست خارجی تخصصی مبتنی بر گفتمان دیپلماسی اقتصادی را در برقراری رابطه با پکن فراهم نمایند تا از این رهگذر، علاوه بر دفع تهدیدات بیرونی، اهداف و اولویت‌های راهبردیِ بلندمدت کشور در شرایط تحریم نیز محقق گردد.