بررسی طرح حذف چهار صفر از پول ملی

مشروح نشست:

نشست راهبرد ایرانی 5 با موضوع «بررسی ابعاد طرح حذف چهار صفر از پول ملی» با حضور دکتر پیمان قربانی معاون اقتصادی بانک مرکزی و دکتر علی سعدوندی صاحبنظر اقتصاد کلان و پولی در محل پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلاحت نظام برگزار شد. در این نشست، ابتدا دکتر قربانی به بیان دلایل و عوامل الزام آور برای حذف صفر از پول ملی سخن گفتند.

وی با بیان اینکه مساله بعدی بحث حجم بالای اسکناس و سکه و افت حیثیت ظاهری پول ملی است، گفت: من هم قبول دارم ثبات پول ملی نسبت به سایر ارزها از اهمیتبسیار بیشتری برخوردار است اما نرخ برابری ارزهای دیگر هم در جهان در یک دامنه مشخصی قرار دارند. 

وی اضافه کرد: انتقادی که به این طرح مطرح می‌شود این است که این است که این طرح تورم‌زاست و تورم ناشی از گرد کردن ارقام خواهیم داشت اما طبق محاسبات ما در سبد خانوار کالاهای خاصی وجود ندارد که قیمت آنها گرد شوند. یکی از راه‌های کنترل قیمت‌ها و جلوگیری از گرد شدن قیمت‌ها درج قیمت‌های دوگانه است. یعنی همزمان و برای چند ماه قیمت یک کالا هم به صورت ریالی و هم براساس واحد پولی جدید نوشته شود.

قربانی اظهارداشت: یکی دیگر از نکاتی که مطرح می‌شود این است که در گام اول باید تورم را مهار کرد و بعد صفر‌های پول را حذف کرد این به خودی خود حرف اشتباهی نیست اما مساله این است که مراحل آماده‌سازی و اجرای طرح 4-5 سال زمان می‌برد و بانک مرکزی با برنامه‌هایی که در دستور کار قرار داده است مانند عملیات بازار باز، کنترل اضافه برداشت بانک‌ها و اقداماتی از این دست تورم را کنترل خواهد کرد. این هدف‌گذاری برای کنترل تورم وجود دارد و قطعا قرار نیست همیشه سطح تورم مانند یکی دو سال اخیر باشد.

به گفته وی، با فرض اینکه بانک مرکزی تورم را مهار نکند و تورم مانند دوره بلندمدت آن در سطح 20 درصد قرار بگیرد حدود 50 سال طول می‌کشد که به وضعیت فعلی برسیم و اگر میانگین تورم به حدود 10 درصد برسد 97 سال زمان می‌برد تا به موقعیت کنونی از لحاظ ارزش پول ملی برسیم.

وی افزود: برای پیش‌برد این طرح مقرر شده است که شورای ملی برای اصلاح پول ملی به ریاست رئیس جمهور تشکیل شود که رئیس کل بانک مرکزی هم عضو آن خواهد بود. در حال حاضرکارگروه‌هایی در بانک مرکزی برای زمینه‌سازی اجرای حذف صفر‌ها از پول ملی تشکیل شده است و جلسات برای تهیه دستورالعمل تشکیل می‌‌شود.

قربانی گفت: خیلی جاها شنیده‌ام که می‌گویند این اولویت بانک مرکزی نیست و بانک مرکزی در این شرایط وقت خودش نباید صرف حذف صفرها کند اما مساله این است که در بانک مرکزی تفکیک وظایف وجود دارد و قرار نیست همه ارکان بانک مرکزی وقت‌شان را به به اجرای این طرح اختصاص دهند.

وی درخصوص پیشنهاد حذف 5 صفر به جای 4 صفر گفت: یکی از مولفه‌های موفقیت طرح حذف صفر تطابق با فرهنگعمومیاست. به عنوان مثال در حال حاضر مردم به 10 هزار ریالی می‌گویند یک تومان و به 50 هزار ریالی می‌گویند 5 تومان. بنابراین اگر 10 هزار ریالی به یک تومانی و 50 هزار ریالی به 5 تومانی تغییر کند، مشکلی محاسباتی برای مردم به‌وجود نمی‌آید.پیشنهادهایمتعددی وجود داشت اما جمع‌بندی بررسی‌ها نشان می‌داد که باید 4 صفر را حذف کنیم.

در ادامه دکتر سعدوندی به نقد اجرای طرح مذکور در شرایط کنونی اقتصاد به ویژه از منظر اولویت های لازم برای حل مسئله تورم در اقتصاد پرداختند. به گفته ایشان، مسئله تعدد اسکناس های موجود و یا لزوم استفاده از اسکناس های درشت به جای اسکناس و سکوک ریز، بدون نیاز به تغییر واحد پول ملی و هیچ قانون خاصی، از سوی بانک مرکزی قابل انجام است. چرا که کافی است به جای سکه 50 تومانی سکه 5 هزار تومانی ضرب نمود و این نیازی به تغییر واحد پول ملی و هزینه های نرم افزاری و سخت افزاری مرتبط با آن ندارد. 

ایشان افزود: چقدر هزینه برای اصلاح سیستم های کامپیوتری در صورت اجرای این طرح باید بشود؟ به نظر می­رسد که سیاستگذار پولی دیگر ناامید شده است و نمی تواند به حل اساسی مسائل پولی کشور بپردازد. لذا به طرح های این چنینی روی آورده است. آیا این طرح واقعاً یک طرح سیاسی است یا این که می خواهد مسئله ای را حل نماید؟

از نظر ایشان، مسئله اصلاح پول ملی هرچند مسئله ای هست که باید مدنظر قرار گیرد، اما در موقعیت و زمان بایسته. چرا که حذف صفر از پول ملی مادامی یک سیاست کارامد و به جا محسوب می شود که در ادامه یک طرح اصلاحی اساسی ناظر به نظام پولی و اقتصادی کشور اجرا گردد. اما در حال حاضر، پیگیری و اجرای چنین طرحی در اولویت های مسائل اقتصادی کشور هیچ جایگاهی ندارد. بانک مرکزی در حال حاضر باید توان و تمرکز خود را بر حل مسائلی مانند نابسامانی بازار ارز و مسئله تورم در اقتصاد صرف نماید و از پرداختن به مسائل بی ثمر و غیرمبنایی پرهیز نماید.اصلی ترین دلیل تورم در کشور در سال های گذشته پولی کردن کسری بودجه دولت بوده است. کشور روسیه وقتی تحریم شد، تورم آن به 18% رسید. ولی الان به 2% رسیده است. چرا ما از آنها یاد نمی گیریم. 

به گفته دکتر سعدوندی فضای حاکم بر گفتمان بانک مرکزی و سیاستگذاری های آن نسبت به گذشته، رو به بهبود است هرچند مسئله گفتاردرمانی و عدم اراده کافی برای توجه به ریشه های اصلی تورم و بی­ثباتی اقتصاد در کشور، هنوز در مسئولین این نهاد به ویژه رئیس محترم آن جاری است. از نظر ایشان، یک سؤال اساسی وجود دارد که بانک مرکزی و مسئولین اقتصاد کشور هنوز بعد از چهل سال از تجربه حکمرانی اقتصادی، نسبت به آن بی توجهی می کنند و آن این که چرا درآمدهای نفتی برای اقتصاد ایران منجر به مسائل و مصائب مختلف شده است؟ 

دکتر سعدوندی، در پاسخ به این سؤال اساسی بیان می کنند که تبدیل درآمدهای نفتی به ریال توسط بانک مرکزی، عامل و ریشه اصلی تورم و بی ثباتی اقتصاد کشور در طول این مدت بوده است و حل این مسئله را در اولویت اقدامات اصلاحی برای اقتصاد کشور دانستند. در نهایت توجه به ابزارهای مدرن سیاستگذاری پولی از جمله اجرای صحیح عملیات بازار باز و بهره مندی از کریدور نرخ بهره را از لوازم موفقیت در حل مسئله تورم در کشور معرفی نمودند.