تبعیض در آمریکا محدود به تبعیض نژادی نیست

از آغاز شکل گیری مطالبات حقوق بشری یکی از دولت‌هایی که بیش از همه بر لزوم اجرای این قواعد تاکید داشت ایالات متحده بود. لازمه این امر پایبندی دولتمردان این کشور به این قواعد است که نگاهی اجمالی به وقایع سه قرن اخیر حکایت از نقض صریح و بی پرده این ارزش‌ها دارد. البته این عدم پایبندی محدود به حوزه داخلی ایالات متحده نشده، دامان ملت‌های دیگر را نیز گرفته است؛ از بمباران اتمی هیروشیما تا جنایات ارتکابی ویتنام و اخیراً غرب آسیا. به دنبال قتل یک رنگین پوست به دست پلیس آمریکا، اعتراضات گسترده‌ای در این کشور در گرفت که دولت آمریکا در مقابل آن به اقدامات سرکوب گرانه سخت و سنگینی متوسل شد. اقداماتی که در کنار نقض ارزش‌های حقوق بشری در مقاطع مختلف تاریخی، کارنامه حقوق بشری آمریکا را روز به روز سیاه‌تر می‌کند.

در چهارمین نشست راهبرد ایرانی با موضوع «بررسی حقوق بشری اعتراضات آمریکا» اساتید این حوزه به بررسی این ابعاد حقوق بشری اعتراضات و همچنین کارنامه حکام آمریکایی در این زمینه پرداختند. در این نشست آقایان دکتر محمود حکمت نیا (عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه)، دکتر هیبت الله نژندی منش (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی) و دکتر امیر بی پروا (مدرس و پژوهشگر) به ایراد سخن پرداختند.

دکتر محمود حکمت نیا عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پیرامون تبعیض نژادی در آمریکا اظهار داشت: «تبعیض نژادی در آمریکا یک امر نهادینه شده است. نهادسازی و ساختاردهی اجتماعی در آمریکا بگونه ای است که موجب اضرار به سیاه پوستان می‌شود. این موضوع به نسل اول حقوق بشر مربوط می‌شود و دیگر بحث این نیست که چرا این گروه بهره مند نشده‌اند.»

نگاه آمریکایی به حقوق بشر؛ یک نگاه غایت گرایانه

دکتر حکمت نیا در ریشه یابی عدم پذیرش حقوق نسل دوم و سوم حقوق بشر اذعان داشت: «ایالات متحده علیرغم مشارکت در تدوین میثاق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اما بدان نپیوستند. نگاه آمریکایی نسبت به حقوق بشر یک نگاه غایت گرایانه است و این حقوق در تناسب با آن غایات معنا پیدا می‌کند. براین اساس برخلاف خوانش اروپایی به دنبال حق‌ها نیستند بلکه به دنبال غایات هستند. حقوق بشر در این میان ابزاری است تا این غایات - که به واسطه یک نگاه اقتصادی تعیین می‌شود- را فراهم کند.» 

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، یکی از ریشه‌های عدم پذیرش حقوق نسل دوم را در منابع یهودیت دنبال می‌کند و می‌افزاید: «براساس آیین یهود، اضرار به دیگران امری مورد نهی است. اما در این رابطه که آیا من وظیفه حقوقی در نجات دیگران دارم؟ این مورد اختلاف است. البته بعد اخلاقی در جای خود باقی است و بعد حقوقی آن مورد نظر است.»

نقض، نقض می‌آورد

دکتر هیبت الله نژندی منش، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، نقض حقوق بشر توسط ایالات متحده را در دو دسته جای داد و افزود: «بخشی از این نقض‌ها علیه اتباع آمریکایی یا افرادی که در قلمرو آن حضور دارند اعمال می‌شود.

بخش دیگر این نقض‌هایی است به واسطه اقدامات فراملی آمریکا انجام می‌شود. مانند تحمیل تحریم‌ها علیه کشورهای دیگر که ما نیز قربانی آن هستیم. مثال دیگر این دسته، اقدامات نظامی فرامرزی است که براساس حقوق بین الملل بشردوستانه، حق‌های بنیادین شهروندان سایر کشورها را بدنبال می‌آورد. نقض این ارزش‌ها، نقض‌های دیگری را نیز به دنبال می‌آورد چنانکه پس از قتل جورج فلوید، نقض‌های دیگری نیز در برخورد با معترضان انجام شد.»

نگاه ابزارگرایانه آمریکا به نهادها و ارزشهای بین المللی

دکتر نژندی منش در ادامه نقض ارزش‌های حقوق بشری توسط آمریکا، اقدامات این کشور را به جرائم یقه سفید تشبیه کرده و در بیان علت بازتاب ضعیف این نقض‌ها افزود: «آمریکایی‌ها رسانه‌های بسیار قدرتمندی دارند، هژمونی سیاسی آنها، وابستگی اقتصادی کشورها و سازمان‌های بین المللی به آمریکا که موجب تطمیع یا تهدید آنها در تصمیم گیری می‌شود همگی عوامل این موضوع است. تاجایی که مثل آنچه اخیراً اتفاق افتاد دیوان بین المللی کیفری – بعنوان نماد عدالت کیفری بین المللی - و کارکنان آن را تحریم می‌کند.

عامل این موضوع نیز نگاه ابزارگرایانه آمریکا به نهادها و ارزشهای بین المللی است؛ نگاهی که انتظار دارد با این ابزار به سطح راهبری بین المللی رسیده یا راهبری آن حفظ شود. دیوان کیفری بین المللی به این علت مورد مخالفت آن قرار می‌گیرد که نمی‌تواند هیچ یک از این دو موضوع را تأمین کند.»

رفتار دوگانه نهادهای بین المللی

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره راهکارهای پیش روی شهروندان آمریکایی در پیگیری حقوق خود اظهار داشت: «شاید یکی از راه‌های مناسب پیگیری این حقوق، بهره گیری از ظرفیت NGO هاست. اینکه سازمان‌های مردم نهاد بتوانند توجه سایر ملت‌ها و ارکان بین المللی دست اندرکار را جلب کنند. البته این نگاه ممکن است آرمانگرایانه و خوشبینانه باشد؛ اینکه این نهادهای بین المللی تا چه حد استقلال داشته و می‌توانند کارنامه حقوق بشری آمریکا را به طور جدی نقد کنند جای تردید است. اگر همین مباحث درباره کشور دیگری جز آمریکا بود، این نهادها به فاصله پشت سر هم قطعنامه‌هایی صادر می‌کردند تا به قول افکار عمومی را برعلیه آن کشور بسیج کنند. اما وقتی این بحث درباره آمریکا مطرح می‌شود، اقدامات فراتر از بیانیه‌های روتین و ابراز نگرانی شدید دیده نمی‌شود. اگر همین بحث درباره جمهوری اسلامی ایران بود شاهد چه واکنشی بودیم؟»

نسبیت یا جهانشمولی، مساله این است

دکتر نژندی منش ضمن اشاره به رویکردهای رایج در قبال ارزش‌های حقوق بشری اضافه کرد: «این نشست‌ها تلقی آمریکا از حقوق بشر را نمایان کرده و آن را با سنجه‌های حقوق بشری می‌سنجد. اگر قرار بر نسبیت فرهنگی باشد پس چرا به فرهنگ‌های آفریقایی یا آسیایی ایراد گرفته می‌شود؟ اگر نسبیت فرهنگی در آمریکا را می‌پذیریم باید در رابطه با کشورهای آسیایی و کشورهای اسلامی نیز بپذیریم؛ اگر نه باید برتری قواعد بین المللی را پذیرا باشیم.»

دکتر امیر بی پروا مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بشر بین الملل در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان نقض حقوق بشر در آمریکا را به تبعیض نژادی محدود کرد گفت: «در هیچ کشوری نقض حقوق بشر محدود نمی‌شود؛ چرا که حق‌های بشری حوزه محدودی نیست. اما قتل جرج فلوید در آمریکا یک قتل ساده و اینکه صرفاً یک حق بر حیات نقض شده باشد، نیست.»

انهدام نهادهای حقوق بشری؛ دستورکار ایالات متحده

دکتر بی پروا در ادامه افزود: «تبعیض در آمریکا محدود به تبعیض نژادی نیست. در آمریکا تبعیض مذهبی، تبعیض جنسیتی و حتی تبعیض در آموزش نیز وجود دارد و این مهم در اسناد گزارش گران منتشر شده و قابل دسترسی است. در چهارسال اخیر دستورکار ایالات متحده نه تنها نقض حقوق بشر است بلکه مقابله و نوعی انهدام نهادهای حقوق بشری در سطح ملی و بین المللی است.»

حقوق بشر آمریکایی؛ ظاهر و باطن

پژوهشگر حقوق بشر بین الملل درباره ارتباط گرایش‌های حزبی و سیاسی با حقوق بشر گفت: «نمی‌توانیم بگوییم کارنامه حقوق بشر در دولت‌های پیشین آمریکا وضعیت مطلوبی دارد و این دولت ترامپ است که کارنامه‌ای سیاه در این زمینه دارد.

اما دولت‌های پیشین در ظاهر از ادبیات حقوق بشری یا به تعبیر بهتر حقوق بشر آمریکایی استفاده می‌کردند. ترامپ اما برای تحقق برنامه‌های خود در جهت تخریب نهادهای حقوق بشر اقدام کرده و در این راستا از برخی نهادهای حقوق بشری خارج شد.»