عادی سازی روابط امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی؛ پیامدهای سیاسی، امنیتی و نظامی

1.مقدمه

با پایان جنگ های اعراب و رژیم صهیونیستی مساله چگونگی مقابله با تاثیرات مخرب بقای این رژیم و یا پذیرش مشروط آن به یکی از دغدغه های کشورهای منطقه غرب آسیا تبدیل شد. با آغاز روند سازش اعراب و رژیم صهیونیستی، در گام اول مصر و اردن به برقراری روابط رسمی با رژیم صهیونیستی مبادرت ورزیدند هر چند که روابط مصر با رژیم صهیونیستی را می توان نتیجه شرایط اجبارآمیزی دانست که به دلیل تسلط رژیم صهیونیستی بر صحرای سینا به این کشور تحمیل گردید.[1]پس از گذشت 40 سال از قرارداد صلح رژیم صهیونیستی و مصر در 1979 و همچنین گذشت 26 سال از معاهده صلح رژیم صهیونیستی و اردن در سال 1994، امارات متحده عربی سومین کشور عربی است که به برقراری روابط رسمی با رژیم صهیونیستی اقدام کرده است. برقراری روابط رسمی دوجانبه ریشه در همکاری های پنهان و نیمه آشکار این دو بازیگر منطقه ای داشته است. قبل از پرداختن به پیامدهای امنیتی این رویداد، روندپژوهی جامعی از راهبردهای رژیم صهیونیستی و امارات متحده عربی مرور می شود.

2.راهبرد اتحاد پیرامونی رژیم صهیونیستی در غرب آسیا

پس از شکست اعراب در جنگ های متوالی از رژیم صهیونیستی، این رژیم در گام نخست به راهبرد «اتحاد پیرامونی»در دهه 1950 روی آورد. در این راهبرد عبور از اعراب و برقراری پیوند با دولت ها و گروه های غیر عرب در دستورکار سیاست خارجی رژیم صهیونیستی قرار گرفت. یکی از ماموران اطلاعاتی وابسته به موساد با نام زاسلانی مبدع این دکترین بود. وی در سفر به عراق و منطقه غرب آسیا، ارتباطاتی را با گروه های غیرعرب منطقه برقرار کرد که دشمنی آشکاری با رژیم صهیونیستی نداشتند.ترکیه و ایران (حکومت پهلوی دوم) دو کشور مطرح در دوره جنگ سرد جهت پیگیری دکترین پیرامونی انتخاب شدند.

2-1. دیپلماسی آشکار

پس از برقراری روابط رسمی و آشکار رژیم صهیونیستی با برخی کشورهای منطقه و بسیاری از کشورهای جهان، دیپلماسی این رژیم به دو سطح آشکار و پنهان تقسیم شد.در سطح دیپلماسی آشکار تقویت مبادلات اقتصادی، فروش تسلیحات و پیوندهای سیاسی آشکارپس از اعلام ظهور رژیم صهیونیستی توسط مقامات سیاسی پیگیری شد.

2-1-1. مبادلات اقتصادی

روابط اقتصادی آشکار رژیم صهیونیستی و شرکای اروپایی، آمریکایی و آسیایی آن بر پایه صادرات مواد شیمیایی و کالاهای صنعتی و پزشکی قرار دارد.رژیم صهیونیستی در سال 2018 نزدیک به 109 میلیارد دلار صادرات داشته و توانسته است این رقم را در سال 2019 به 114 میلیارد دلار برساند.^[1]سه قاره بزرگ آسیا، اروپا و آمریکای شمالی مقصد درصد بالایی از صادرات این رژیم را تشکیل می دهند. 35 درصد صادرات رژیم صهیونیستی به اروپا، 31 درصد به آمریکای شمالی و 27 درصد به آسیا انجام می شود. مهمترین بازارهای صادرات رژیم صهیونیستی عبارتند از آمریکا (27 درصد)، انگلستان (9 درصد)، چین (8 درصد)، هنگ کنگ (5 درصد)، هلند (4 درصد)، ترکیه (3 درصد)، آلمان (3 درصد).^[2]

2-1-2. مبادلات تسلیحاتی

رژیم صهیونیستیهشتمین صادرکننده بزرگ تسلیحات در جهان است.فروش تسلیحات رژیم صهیونیستی از دهه 1970 آغاز شد و در ابتدا کشورهای آسیایی بیشترین خریدار آن بودند. پس از سال 2000 عمده خریداران تسلیحات این رژیم از سه قاره آسیا، اروپا و آمریکا بوده اند.بین سالهای 2015 تا 2019 رژیم صهیونیستی 3 درصد از صادرات تسلیحات جهان را از آن خود ساخته بود. 3 کشور بزرگ واردکننده تسلیحات رژیم صهیونیستی هند 45 درصد، آذربایجان 17 درصد و ویتنام با 9 درصد هستند.

سه کشور بزرگ فروشنده سلاح به رژیم صهیونیستی نیز عبارتند از آمریکا با 78 درصد، آلمان با 16 درصد و ایتالیا با 7 درصد.^[1]در سال 2018 نزدیک به 46 درصد از تسلیحات این رژیم به آسیا-پاسفیک، 26 درصد به اروپا و 20 درصد به آمریکای شمالی ، 6 درصد به آمریکای لاتین و 20 درصد به آفریقا صادر شد.^[2]بین سالهای 2015 تا 2019 صادرات اسلحه رژیم صهیونیستی 77 درصد نسبت به سالهای 2010 تا 2015 رشد داشته است.^[3]

2-2. دیپلماسی پنهان^[1]

در قالب دیپلماسی پنهان، رژیم صهیونیستی توانسته است با استفاده از ظرفیت های اقتصادی و اطلاعاتی عربستان سعودی و امارات متحده عربی حکومت بشار اسد را در قالب جنگ داخلی تضعیف سازد و در مرزهای جمهوری اسلامی ایران به جاسوسی و کسب اطلاعات مبادرت ورزد. هدف از دیپلماسی پنهان برقراری پنهانی روابط سیاسی و نظامی- اطلاعاتی با کشورهای عربی و غیرعربی منطقه غرب آسیا جهت مهار جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت بوده است.راهبرد دیپلماسی پنهان از 1948 تا دهه حاضر، سه موج مختلف را در سیاست خاجی رژیم صهیونیستی تجربه کرده است:

• موج اول دیپلماسی پنهان سیاسی، عمدتا در بین اعراب منطقه غرب آسیا و به طور خاص مصر و اردن جریان داشت. در دوره حکومت عبدالناصر بر مصر، بین موشه شارت نخست وزیر رژیم صهیونیستی و جمال عبدالناصر در زمینه گفت و گو در زمینه کانال سوئز برگزار شد. در خوشه خلیج فارس در دهه 1960 رژیم صهیونیستی کمک تسلیحاتی در اختیار عربستان جهت مقابله با نیروهای طرفدار مصر در یمن قرار داد. پس از سال 1996 و توفقنامه اسلو روابط پنهانی دیپلماتیک با قطر، عمان، مراکش و تونس آغاز شد.
• موج دوم دیپلماسی پنهان، نفوذ در آسیای مرکزی و قفقاز بوده است. همکاری امنیتی- تسلیحاتی پنهان با آذربایجان در قضیه قره باغ و تسلیح این کشور به سلاح های سطح به دریا و پهپادهای جاسوسی در چارچوب دیپلماسی پنهان در موج دوم به انجام رسیده است.
• موج سوم دیپلماسی پنهان، رژیم صهیونیستی در منطقه خلیج فارس عملیاتی شده است. هدف از عملیاتی ساختن این منطقه در موج سوم دیپلماسی پنهان نقش مکمل کنندگی آن در پیوندسازی با موج دوم جهت مهار منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است. مقابله با محور مقاومت با استفاده از هم افزایی اطلاعاتی و سیاسی با اعراب حاشیه خلیج فارس محور و ستون فقرات موج سوم دیپلماسی پنهان را تشکیل می دهد. در سال 2010 موساد رهبر حماس را در دبی ترور کرد و در 2015 همکاری های انرژی با امارات را با تاسیس یک نهاد متولی انرژی در ابوظبی کلید زد.

2-2-1. دیپلماسی فروش تسلیحات (دیپلماسی یوزی)

فروش تسلیحات پیچیده از طریق کانال های غیر رسمی و به صورت پنهانی یکی از ابزارهای دیپلماتیک رژیم صهیونیستی جهت تاثیرگذاری بر تصمیمات سیاست خارجی کشورهای غیرهمسو با اهداف امنیتی این رژیم است. انتقال تسلیحات موشکی، پهپادهای جاسوسی و سیستم های جنگ اطلاعاتی از انگلستان به پاکستان، مصر، امارات، عربستان و عمان در ابتدای شروع این نوع از دیپلماسی امری رایج در دستگاه سیاست خارجی رژیم صهیونیستی بود. پس از سال 2010 این رژیم تجهیزات جاسوسی و پهپادهای جمع آوری اطلاعات به همراه لوازم یدکی تسلیحات پیشرفته موشکی و هوایی را به صورت مستقل در اختیار امارات و دیگر کشورهای عرب قرار داد.^[1]

2-2-2. دیپلماسی امنیتی

یکی دیگر از جریان های دیپلماتیک فعال در دیپلماسی پنهان رژیم صهیونیستی دیپلماسی امنیتی با محور ارایه خدمات امنیتی توسط شرکت های امنیتی است. نائومی کلاین در کتاب دکترین شوک تعداد شرکت های امنیتی رژیم صهیونیستی را تا 400 شرکت تخمین زده است.^[2]فروش تجهیزات جاسوسی و اطلاعاتی به امارات جهت جاسوسی از امیر قطر توسط این شرکت ها صورت پذیرفته است.

3.راهبردهای امارات متحده عربی در غرب آسیا

3-1. تولید ثروت زیر چتر شورای همکاری(2010-1975)

در ابتدای شکل گیری امارات متحده عربی و همکاری حاکمان دوبی و ابوظبی با غربی ها تجارت و تولید نفت مبنای تصمیم سازی های سیاست خارجی را تشکیل می دادند. مقابله با تهدیدات ایران و بعث عراق تحت چتر امنیتی عربستان و شورای همکاری خلیج فارس با حمایت آمریکا به انجام می رسید. حفظ و توسعه تجارت و رشد اقتصادی نیازمند تامین امنیت در منطقه پرخطر غرب آسیا بود که با استفاده از ترتیبات نهادی و حمایت های غربی ها صورت می پذیرفت. تحت تاثیر این سیاست ها، تولید ناخالص امارات، رشد چشمگیری را تجربه کرد.^[3]

3-2. افزایش عمق راهبردی (تاکنون-2011)

با تقویت موقعیت اقتصادی ابوظبی و دبی و جابجایی در هرم قدرت (قدرت گیری نسل جدید نخبگان سیاست خارجی مانند محمد بن زاید) در کنار نیاز حاکمان امارات به افزایش عمق راهبردی، انبساط راهبردی در قالب بسط نقش منطقه ای در سیاست خارجی امارات اتفاق افتاد. پس از شروع بیداری اسلامی از اواخر سال 2010 اماراتی ها با دخالت در مصر (حمایت از نظامیان طرفدار سیسی)، سوریه (حمایت از داعش و جبهه النصره مخالفان بشار اسد)، لیبی (حمایت از ژنرال حفتر) و همکاری با عربستان در جنگ یمن (تصرف بخش های راهبردی جنوبی یمن) به افزایش عمق راهبردی خود و تاثیرگذاری بر تعیین نظم ژئوپلتیکی منطقه پرداختند. در این بین همکاری با عربستان سعودی، بحرین، آمریکا و کویت جهت مقابله با محور مقاومت و جریان اخوان انجام شد.

همکاری اطلاعاتی و نظامی با رژیم صهیونیستی و آمریکا جهت افزایش هم افزایی برون منطقه ای به منظور افزایش عمق راهبردی و بسط نقش منطقه ای صورت گرفته است. به عنوان مثال در لایه همکاری های نظامی، در کنار سامانه پاتریوت۳، امارات متحده عربی در سال۲۰۱۱قراردادی به ارزش هفت میلیارد دلار برای دریافت سامانه تاد ساخت شرکت «لاکهید مارتین» برای مقابله با موشک‌های بالستیک برد کوتاه و متوسط به امضاء رساند و قرار بود این محموله تا پایان سال۲۰۱۵به اماراتی‌ها تحویل داده شود در مارس 2017 نیروی هوایی امارات در مانور مشترک با نیروی هوایی رژیم صهیونیستی با همراهی آمریکا و یونان وارد عملیات شد. هدف از این مانور نظامی حفظ آمادگی های مشترک و قدرت عملیاتی متقابل ارزیابی شد^[1].بودجه نظامی امارات در سال 2019 به میزان 6 درصد افزایش پیدا کرد و در سال 2020 به بیش از 20 میلیارد دلار رسیده است.^[2]

4.پیامدهای امنیتی رسمی شدن روابط امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی

4-1. نزدیکی رژیم صهیونیستی به مرزهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران

خوشه خلیج فارس یکی از مهمترین خوشه های امنیتی در بازدارندگی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. رسمی شدن روابط امارات و رژیم صهیونیستی به افزایش نفوذ امنیتی آشکار این رژیم در مرزهای جنوبی کشور و خوشه خلیج فارس منجر خواهد شد. سفر یوسی کوهن (رئیس سازمان جانسوسی رژیم صهیونیستی موساد) به امارات و تاکید نتانیاهو بر همکاری های اطلاعاتی و امنیتی با امارات و سایر اعراب دامنه نفوذ اطلاعاتی و موازنه سازی راهبردی را با توجه به افزایش عمق راهبردی رژیم صهوینیستی به نفع این رژیم تغییر خواهد داد.

4-2. شکسته شدن قبح روابط رسمی با رژیم صهیونیستی

بنیامین نتانیاهو برخلاف سایر نخست وزیرهای رژیم صهیونیستی، از تجربه دیپلماتیک بالاتری برخوردار است. وی همواره گسترش روابط رسمی با آمریکای لاتین، آفریقا و غرب آسیا را پیگیری کرده است. یکی از اهداف اساسی نتانیاهو جهت تقویت مشروعیت حضور منطقه ای شکستن قبح رابطه رسمی با رژیم صهیونیستی و استفاده از آن جهت تقویت موقعیت داخلی خود و رژیم صهیونیستی در سطح منطقه است. در تابستان 2018، نود و دو درصدافکار عمومی جهان عرب از جمله در امارات و عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی را تهدیدی برای امنیتمنطقه دانسته ‌اند و تنها 3 درصد با این نظر مخالف بوده ‌اند. این آمار نشان ‌دهنده افزایش کمی نسبت به نتایج سال 2016 است که 89 درصد آن را تهدیدی منطقه ‌ای می ‌دانستند. در همین حال، 87 درصد شرکت کنندگان در این نظرسنجی مخالفت خود را با عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بیان کردند.^[1]

^{4.3. شکل گیری دومینوی روابط رسمی با رژیم صهیونیستی}

^{با رسمی شدن روابط مصر و اردن با رژیم صهیونیستی و به دنبال آن پس از سالها امارات متحده عربی با رژیم صهیونیستی شکل گیری دومینوی روابط رسمی دولت های عربی با این رژیم آغاز شده است. در همین مدت زمان کوتاه، مشاور پادشاه بحرین از احتمال رسمی شدن روابط با رژیم صهیونیستی تا پایان سال 2020 خبر داده است. در بعد بازدارندگی منطقه ای در سند راهبردی ارتش رژیم صهیونیستی در سال 2015علاوه بر قدرت نظامی ابزارهای نرم منطقه ای شامل برقراری روابط با کشورهای منطقه غرب آسیا به عنوان فرصتی برای بازدارندگی بیشتر ذکر شده است.[1]شکل گیری این دومینو به تقویت بازدارندگی رژیم صهیونیستی کمک خواهد کرد.}

^{4-4. تقویت توانایی های تسلیحاتی امارات متحده عربی}

^{با توجه به اینکه رژیم صهیونیستی از صادرکنندگان مهم سلاح به شمار می آید، امارات متحده عربی احتمالا بخشی از سلاح های خود را از این رژیم تامین خواهد کرد. احتمال برگزاری مانورهای دریایی مشترک بیشتر و خرید تجهیزات نظامی هوایی مانند پهپادهای فوق پیشرفتهNinox 103و خرید سامانه دفاع هوایی گنبد آهنین از رژیم صهوینیستی وجود دارد. ارتش اسرائیل اعلام کرد خودروهای نظامی زرهی جدید تولید امارات توسط ارتش اسرائیل در کرانه باختری مورد استفاده قرار خواهد گرفت.[1]هر چند رژیم صهیونیستی اجازه برابری توانایی های کیفی نظامی را به اماراتی ها نخواهند داد اما می توانند در زمینه مقابله با جمهوری اسلامی ایران و سلطه امارات بر یمن به صورت مستقیم و با استفاده از لابی های ایپک در آمریکا به ارتقای توانایی های نظامی امارات کمک کنند.}

^{4-5. تاثیرگذاری بر نظم ژئوپلتیکی منطقه}

^{اشتراک منافع ژئوپلتیکی رژیم صهیونیستی و امارات متحده عربی را می توان در مخالفت با جریان مقاومت و اخوانی در منطقه مشاهده نمود. آویگدور لیبرمن وزیر جنگ وقت رژیم ‌صهیونیستی مشارکت امارات در قطع روابط با قطر را فرصتی ویژه برای متحد کردن تلاش‌های این کشور با اسرائیل ارزیابی و تاکید کرد که محاصره قطر باعث می‌شود اسرائیل بتواند دست همکاری خود را در روند جنگ ضد تروریسم به سوی این کشورها دراز کند.[1]در زندان های امارات نزدیک به 23 رهبر اخوانی حضور دارند. با رسمی شدن روابط رژیم صهیونیستی و امارات جریان های نظم ساز منطقه ای به همگرایی درونی بیشتری خواهند رسید و مرزبندی ها بیش از گذشته مشخص خواهند شد. نزدیکی قطر به ترکیه و تشدید شکاف های ترکیه- امارات و ایران - امارات و عربستان در گام های بعدی قرار دارند.}

^{5.نتیجه گیری}

^{روند عادی سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی پس از جنگ های متوالی بی حاصل با صلح مصر و رژیم صهیونیستی آغاز شد. اردن دومین کشوری بود که به فرآیند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی پیوست. صلح مادرید در دهه 1990 سکوی پرتابی برای آغاز دیپلماسی مخفی رژیم صهیونیستی با اعراب حاشیه خلیج فارس در دو شاخه دیپلماسی تسلیحاتی و دیپلماسی امنیتی بود. برقرار همگرایی های دیپلماتیک رژیم صهیونیستی و اعراب بر اساس شکل گیری تهدید مشترک به وقوع پیوسته است. همکاری های پنهان اطلاعاتی، امنیتی، تسلیحاتی و طرح های مشترک سیاسی جهت مقابله با محور مقاومت در منطقه غرب آسیا سالها ادامه پیدا کرده است. امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی پس از دو دهه تلاش مشترک جهت تضعیف دولت های لبنان، سوریه، عراق و یمن به صورت آشکار از رسمی شدن روابط دوجانبه پرده برداشته اند. افزایش حضور نظامی- اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در مرزهای جنوبی جمهوری اسلامی ایران یکی از تبعات عادی سازی روابط امارات و رژیم صهیونیستی خواهد بود.}

^منابع:

^{[1]https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/05/24/2327402/%D8%AA%D9%88%D}

^{[1]https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/05/24/2327402/%D8%AA%D9%88%D}

^{[1]https://www.scfr.ir/fa/100/23530/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B}

[1]https://farsi.iranpress.com/middle_east-i151220

[1]https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/05/24/2327402/%D8%AA%D9%88%D

[2]http://www.jomhornews.com/fa/news/84145/

[1]http://en.ammonnews.net/article.aspx?articleno=21396#.X0Im-SgzYdU

[2]https://www.theguardian.com/books/2007/sep/15/politics

[3]https://www.macrotrends.net/countries/ARE/uae/economic-growth-rate

[1]Covert Diplomacy

[1]https://www.jpost.com/israel-news/israels-arms-exports-over-past-four-years-at-highest-ever-620561

[2]https://www.caat.org.uk/resources/countries/israel/israeli-arms-industry

[3]https://www.haaretz.com/israel-news/report-israeli-arms-exports-up-77-percent-saudi-arabia-is-world-s-biggest-importer-1.8657539

[1]https://www.reuters.com/article/us-israel-economy-exports/led-by-high-tech-israeli-exports-to-hit-record-of-114-billion-in-2019-idUSKBN1XY0IJ#:~:text=9%20months%20ago-,Led%20by%20high%20tech%2C%20Israeli%20exports%20to%20hit,of%20%24114%20billion%20in%202019&text=JERUSALEM%20(Reuters)%20%2D%20Israel's%20exports,government%20data%20showed%20on%20Sunday.

[2]http://www.worldstopexports.com/israels-top-10-exports/

[1]https://www.britannica.com/event/Arab-Israeli-