راهبرد چندبرداری آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

مقدمه

با نزدیک شدن به پایان تحریم تسلیحاتی ایران طبق مفاد قطعنامه 2231، ایالات متحده آمریکا از اواسط سال 2019 در قالب مذاکره با کشورهای دیگر تلاش خود برای تداوم تحریم تسلیحاتی ایران را آغاز کرد. در اوائل ماه ژوئن اقدامات آمریکا علیه ایران جنبه عینی تری به خود گرفت و در اوائل ژوئن آمریکا پیشنویس قطعنامه تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را میان اعضای شورای امنیت سازمان ملل توزیع کرد و در نشست مجازی 30 ژوئن پمپئو وزیر خارجه آمریکا خواهان تحریم نامحدود تسلیحاتی ایران شد. هم زمان با تحرک آمریکا علیه ایران، در 26 ژوئن 2020، پس از 8 سال قطعنامه شورای حکام به درخواست ترویکای اروپایی علیه ایران صادر شد.

در این راستا آمریکا راهبردهای مختلفی همچون طرح قطعنامه جدید در شورای امنیت، فعال سازی مکانیسم ماشه، اعمال فشار بر اروپا برای فعال سازی مکانیسم ماشه و اعمال تحریم ثانویه علیه صادر کنندگان و واردکنندگان اسلحه از ایران را در پیش گرفته است، اما یکی از راهبردهای اصلی و پیچیده آن برقراری پیوند بین رژیم ها، گزارش ها، قطعنامه ها با مسئله سازی پیرامون مسائل مربوط به ایران است و از این طریق سعی دارد که زمینه تحریم تسلیحاتی ایران را ورای برجام و قطعنامه 2231 فراهم کند.

1-­ راهبرد چند برداری آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی

واقع بینانه ترین راهبرد آمریکا برای تحریم تسلیحاتی ایران، پیوند بین رژیم ها، قواعد، قطعنامه ها، گزارش های آژانس خواهد بود، و از این طریق پرونده تحریم تسلیحاتی و خلع سلاح کامل ایران را در دستور کار قرار خواهد داد. آمریکا بین رژیم ها، قطعنامه ها، برجام، سلاح متعارف ایران، برنامه هسته ­ای، قطعنامه شورای حکام و مکانیسم ماشه ارتباط برقرار می­کند و از این طریق زمینه را برای طرح تحریم نامحدود ایران فراهم می­کند.

1-1-­ بازگشت به قطعنامه 1747 و تأکید بر سلاح های متعارف ایران

ایالات متحده آمریکا به رجوع به قطعنامه های شورای امنیت به دنبال تحریم نامحدود تسلیحاتی ایران است. این کشور به دنبال این است تا از طریق دیپلماتیک طرح ممنوعیت تسلیحاتی نامحدود ایران را در دستور کار قرار دهد (1). آمریکایی ها به دنبال این نیستند که قطعنامه راجع به برجام درباره ایران صادر کنند، بلکه در پرتو قطعنامه 1747 و از طریق سلاح های متعارف به دنبال مقابله با بازدارندگی پیچیده ایران هستند، آنها مشخصا بند 6 و بند 2 قطعنامه 1747، ممنوعیت صادرات و واردات تسلیحات از ایران را در دستورکار قرار خواهند داد. بند ششم قطعنامه 1747، «ممنوعیت صادرات تسلیحات به ایران و ممنوعیت واردات تسلیحات از ایران برای همه» تأکید دارد. از این رو، آمریکا نمی خواهد براساس برجام ایران را کنترل کند، بلکه می خواهد به قطعنامه 1747 بازگردد. تلاش آمریکا این است که چین، روسیه، فرانسه و انگلستان را متقاعد کند که بر روی سلاح متعارف ایران تأکید کنند. طرح کنونی آمریکا «تحریم تسلیحاتی نامحدود» در این چارچوب معنی پیدا می کند. بنابراین راهبرد خلع سلاح و بازگشت به خلع سلاح همه جانبه ایران (متعارف و غیرمتعارف) در دستور کار قطعنامه های آینده آمریکا خواهد بود.

2-1-­ برقراری ارتباط با شورای حکام

پس از 8 سال برای اولین بار در 26 ژوئن 2020، قطعنامه آژانس به درخواست ترویکای اروپایی علیه ایران صادر شد. این قطعنامه بعد از برجام برای اولین بار است که ایران را به خاطر عدم همراهی با آژانس سرزنش می­کند. بین قطعنامه شورای حکام، برجام، قطعنامه 2231 و لغو تحریم تسلیحاتی ایران رابطه برقرار است. روند برقراری ارتباط بدین شکل است؛ اگر آژانس در گزارش بعدی بر عدم همکاری ایران در توافق هسته ­ای تأکید کند، احتمالاً در مرحله بعد پرونده به شورای امنیت خواهد رفت. در گام اول احتمال دارد چین و روسیه وتو کنند. اما با نگاه عمیق تر قضیه کمی پیچیده است؛ چراکه در چارچوب شورای حکام آمریکا و اتحادیه اروپا این فرض را مطرح می کنند که ایران قواعد هسته­ای و مفاد برجام را نقض کرده است. بنابراین اتحادیه اروپا از قبل همراه شده و محتمل است که از این طریق چین و روسیه را هم اقناع کند. در واقع زمانی که بحث نقض هسته­ای ایران مطرح گردد، چین و روسیه آن را نخواهند پذیرفت و با شورای امنیت همراه خواهند شد.

بنابراین سناریوهای زیر امکان تحقق دارند:

2-1-1- اجماع جهانی، بازگشت تحریم ها و تداوم تحریم تسلیحاتی

این مسیر را اتحادیه اروپا و آمریکا دنبال خواهند کرد. اتحادیه اروپا قصد دارد بیرون از برجام و قطعنامه 2231 اقداماتی را برای تحریم تسلیحاتی ایران و همکاری با آمریکا انجام دهد. این راهبرد زمینه را برای شکل گیری اجماع جهانی علیه ایران فراهم می کند. در واقع با تلفیق قطعنامه شورای حکام با برجام عدم پایبندی ایران به توافق هسته ای استخراج می گردد، در این صورت امکان همراهی چین و روسیه محتمل تر می شود و با تلفیق آنها رجوع به قطعنامه 2231 و تداوم تحریم تسلیحاتی ایران منتج می­ گردد، این راهبرد در دراز مدت در دستور کار آمریکا خواهد بود و از طریق همراه کردن اروپا با خود از طریق آژانس بین­المللی انرژی اتمی در صدد است تا اجماع جهانی را علیه ایران شکل دهد. آنچه مشخص است اتحادیه اروپا برای همکاری با آمریکا راه جدیدی را شروع کرده است. در صورتی که قطعنامه ­های بعدی شورای حکام ایران را به «نقض توافق هسته­ای» متهم کند، پرونده به شورای امنیت ارجاع داده می شود.

2-1-2-­ همراهی روسیه و چین با قطعنامه شورای حکام

با توجه به اینکه روسیه و چین ایران هسته ای را نمی پذیرند، امکان همراهی با آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران محتمل است. در این صورت اجماع جهانی، بازگشت تحریم ها تحت قطعنامه 2231 و تداوم تحریم تسلیحاتی ایران را در پی خواهد داشت.

2-1-3-­ عدم همراهی چین و روسیه با آمریکا و اروپا

در این سناریو هرکدام از اروپایی ها می توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند. البته این سناریو در فاصله زمانی تا لغو تحریم تسلیحاتی نمی تواند محتمل باشد و در دراز مدت علیه ایران امکان عملیاتی شدن دارد. در زیر مسیر پیوند بین رژیم ها و تلاش برای تحریم تسلیحاتی ایران از طریق شورای حکام نشان داده شده است.

دیاگرام (1): ارتباط بین رژیم ها و تداوم تحریم تسلیحاتی ایران

2-1-4-­ همراهی اتحادیه اروپا با آمریکا از طریق دیگر رژیم ها

احتمال همراهی ترویکای اروپایی با این راهبرد بسیار زیاد است؛ چنانچه نماینده آلمان در نشست 30 ژوئن 2020 اظهار کرد که بدون این تحریم ها نقل و انتقال سلاح برای ایران براساس دیگر قطعنامه ها همچنان ممنوع خواهد بود. همچنین قطعنامه ترویکای اروپایی به شورای حکام عزم آن ها برای استفاده از سایر رژیم ها و قطعنامه ها علیه ایران را نشان می دهد. ترویکای اروپایی با آمریکا در بحث تحریم سلاح ایران تحت قطعنامه 1747 و بیرون از برجام همکاری خواهد کرد و به احتمال زیاد در آینده این راهبرد «رجوع به قطعنامه های دیگر را برای همکاری با آمریکا» در دستور کار قرار خواهد داد.

نتیجه گیری

اقدامات آمریکا تاکنون علیه ایران در سطح حداقلی (خواسته های پمپئو) و سطح حداکثری (فروپاشی ایران) شکسته خورده است و این کشور به دنبال راهبرد دیگری برای مقابله با بازدارندگی ایران است. به نظر می رسد که کشورهای اروپایی و آمریکا برای همکاری با هم مسیر دیگری را به غیر از برجام و قطعنامه 2231 برای تحریم تسلیحاتی ایران در نظر گرفته اند، آن مسیر بازگشت به رژیم ها و قواعد دیگر همانند قطعنامه های شورای حکام و بازگشت به قطعنامه های دیگر (1747) است. آمریکا و اتحادیه اروپا از طریق قطعنامه شورای حکام به دنبال فعال سازی مکانیسم ماشه، اجماع جهانی، بازگشت تحریم ها و تداوم تحریم تسلیحاتی ایران هستند.

نکته دیگر اینکه اروپا و آمریکا قطعنامه ها و رژیم ها را به مسائل دیگر همانند تروریست خواند سپاه پاسداران، پولشویی، انتقال موشک توسط کشتیرانی ایران، حمایت تسلیحاتی از حوثی ها، نسبت دادن حمله آرامکو به ایران پیوند می زنند تا زمینه تحریم چندجانبه تسلیحاتی ایران را فراهم آورند. ایران باید این پیوند بین رژیم ها، قطعنامه ها، گزارش ­ها، شورای حکام، شورای امنیت، مکانیسم ماشه را به خوبی درک کند و مطالعه ادبیات مربوط به آن ها و رصد کنش های آمریکا و اروپا در این چارچوب را در دستور کار قرار دهد.

منابع:

David Wainer.2020. U.S. Seeks Indefinite Arms Embargo on Iran in UN Resolution, https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-06-23/u-s-seeks-indefinite-arms-embargo-on-iran-in-un-resolution.