«جهش»، «تولید» و «مشارکت مردمی»؛ نگاهی عمیق‌تر به شعار سال جمهوری اسلامی ایران

رهبر معظم انقلاب اسلامی، هر سال، در پیام نوروزی، شعاری را برای سال نوی شمسی بر می‌گزینند تا توجه مردم و مسئولان را بر یک موضوع مهم و اساسی در کشور متمرکز کنند. روندی که بیش از سه دهه در حال انجام است. در پیام نوروزی و انتخاب شعار سال ۱۴۰۳، ناخدای کشتی انقلاب، شعاری را به گوش ملت ایران رساندند که واکاوی آن، حامل آموزه‌های مهمی است: «جهش تولید با مشارکت مردم».
تأکیدی مجدد بر تولید
اصل و محور مورد تأکید در شعار سال‌های مختلف و ازجمله سال جاری، «تولید» است. اما این پرسش مطرح می‌شود که چرا تولید؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان دلایل متعددی را برشمرد ازجمله:
• تولید، وجه مشترک و مورد وفاق همه‌ی جریان ها، متخصصان و نگاه‌ها است. آن اندازه که در این موضوع، هم صدایی وجود دارد، در سایر ابعاد، چنین اشتراک نظری مشاهده نمی‌شود. مثلا آیا در سرمایه گذاری، چنین اتفاق نظری وجود دارد؟ پاسخ، قریب به یقین، منفی است.
• تولید، مورد فهم همگانی است، همه اقشار، گروه ها، سنین (پیر و جوان) نسبت به آن، درک نزدیک و فهم مشترک پیدا می‌کنند، لذا همگان خود را در تولید درگیر نموده و مشارکت خواهند داشت.
• در موضوع تولید، گروه‌های میدانی، همچون پیاده نظام هستند. تجربه ۸ سال جنگ با همه‌ی دنیای غرب نشان داد که در دوران دفاع مقدس، ارتش در کشور وجود داشت، اما سپاه نیز وارد جنگ شد و گروه‌های مردمی را بسیج نمود و در عرصه‌ی جنگ وارد ساخت. در موضوع تولید نیز، همه اقشار مردم می‌توانند نقش ایفا کنند.
• افکار و اذهان توده جامعه، چه بسا پیشتر از مدیران و مسئولان، درگیر شعار سال می‌شود؛ لذا سیری از صحبت به مفاهمه، دغدغه، یافتن راهکار و سپس عزم برای اقدام، در درون جامعه طی می‌شود.
• تولید، رابطه مستقیم با افزایش اشتغال، رونق ملی، افزایش درآمد‌ها و ثروت ملی و حتی در مراحل بعدی، تقویت روابط بین المللی دارد. تولید، ستون فقرات اقتصاد است و اگر تولید در جامعه رونق یابد، اقتصاد ملی در برابر فشار تحریم‌های تحمیلی از جانب جبهه دشمن، دچار لرزش و سستی نخواهد بود.
الگوی مشارکت مردمی
در مشارکت «مردم»، تأکید بر حذف یا ضعیف ساختن نقش ها، فعالیت‌ها و اقدامات بخش‌های فعال کنونی (اعم از دولتی و خصوصی) نیست، بلکه اهتمام بر به میدان آوری توده‌های مردمی است. تجربه این اصل در جمهوری اسلامی وجود دارد.
برای نمونه، همچنان که در زمان بروز همه گیری کرونا، دولت، وظایف خود را انجام می‌داد، کارخانجات مختلف نیز افزایش تولید اقلام بهداشتی داشتند، اما درکنار آن، زمانی کشور موفق به پیشگیری از همه گیری فراگیر کرونا شد که ظرفیت گروه‌های مردمی نیز در کنار آن فعال شد و به میدان آمد.
در زمان دفاع مقدس، ارتش، وظایف خود را انجام می‌داد، اما گروه‌های مردمی برای کمک به جبهه حق، از خط مقدم تا عمق کشور در دورترین شهر‌ها و روستا‌های کشور، هریک به قدر توان خود، وارد عرصه شدند و از جبهه نیرو‌های اسلام پشتیبانی کردند. در این الگو، وزارتخانه ها، گویی ارتش و وزارت دفاع هستند و حضورشان ضروری است، اما نیاز به نیرویی مثل سپاه است تا مردم را در قالب بسیج، وارد عرصه جهاد کند.
یکی از فناوری‌های مهم در به میدان آوری مردم، حلقه‌های میانی است. مقام معظم رهبری در بیانات خویش در ۱ خرداد ۱۳۹۸ به حلقه‌های میانی اشاره می‌کنند که می‌تواند مدل مطلوبی ازحضور و مشارکت مردم در عرصه‌ها و موضوعات مختلف از جمله تولید و رشد اقتصادی باشد. این حلقه‌های میانی، به نوعی معادل جامعه مدنی است که در دنیا بر آن تأکید می‌شود، اما بومی و مختص فرهنگ و بوم کشور است. این حلقه‌های میانی، اعم از کارگروه‌های عملیاتی مردمی، گروه‌های جهادی، گروه¬های مرجع، نخبگان و خبرگان است.
از نمونه‌های میدانی این مشارکت مردم در تولید که قابلیت فعالت سازی دارد، عبارت است از: حضور و فعالیت شرکت‌های تعاونی، شرکت‌های دانش بنیان، گروه‌های دینی، مساجد و مدارس، گروه‌های خانوادگی، شهرها، روستا‌ها و محله‌های مولد که می‌توانند زنجیره‌های تأمین را ایجاد و حلقه‌های تولید را در مسیر پیشرفت و تعالی، تکمیل کنند.
آنچه در این بخش، قابل تأمل است، ایفای نقش ستادی توسط حاکمیت است و این مردم هستند که باید عامل تولید باشند. دولت، قوه مقننه و قوه قضائیه در معنای حاکمیت، باید بستر‌های لازم را فراهم ساخته و هدایت، صیانت و نظارت کنند، اما اقدام عمل در تولید، با مردم باشد.
ضرورت جهش
نکته قابل تأمل دیگر در شعار سال، کاربرد عامدانه و عالمانه واژه «جهش» است. کاربرد این واژه، تنها بر یک سرعت معمولی در رشد تولید و پیشرفت اقتصادی اشاره نمی‌کند. به بیانی، اگرچه حرکت در مسیر رشد، لازم است، اما سرعت معمولی، کافی نیست. نکته مستتر، تسریع در تولید است تا عقب ماندگی‌های گذشته را نیز جبران کند. جمهوری اسلامی ایران باید در میان کاروان اقتصاد دنیا، آنقدر سریع، گام‌های رشد را طی کند که به یک الگوی موفق و مثال زدنی مبدل شود. کاربست این رویکرد جهشی، موجب خواهد شد تا عدم دستیابی به قلّه‌ی شایسته‌ی رفاه اجتماعی و پیشرفت در مسیر تمدن سازی را جبران نماید.
فرجامین سخن
همگان می‌دانند تحقق اهدافی، چون رونق و جهش تولید که در شعار سال موجود است، در یک بازه‌ی یکساله اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است، اما هدف از انتخاب چنین شعار‌هایی از سوی مقام معظم رهبری، جهت دهی به حرکت عمومی کشور است. مشابه بذری که که در یکسال کاشته می‌شود و سال‌ها آبیاری و مراقبت نیاز دارد تا به مرحله محصول دهی برسد. ایشان، شعار سال را لزوما دارای یک چشم انداز یکساله نمی‌بینند، بررسی سلسله شعار‌های سال‌های مختلف هم نشان می‌دهد که به صورت زنجیره‌ای بهم پیوسته هستند، با یکدیگر اتصال منطقی دارند و نامگذاری‌ها به مرور زمان و به فراخور اقتضائات زمانی، تکامل می‌یابند.
تأکید بر مفهوم تولید، وجه عام دارد و امکان حرکت عمومی همگانی در آن فراهم است، ضمن آنکه زیربنای حرکت و پیشرفت در سایر عرصه‌های اقتصادی و حتی اجتماعی خواهد بود.
باید به این باور رسید که انقلاب اسلامی اکنون در فضای جنگ ترکیبی و همه جانبه قرار دارد و یکی از ابعاد مهم آن، جنگ اقتصادی است. در چنین فضایی، استفاده از الگو‌های موفق بویژه الگوی حضور مردمی در دوران دفاع مقدس، می‌تواند حامل آموزه‌های مهم برای پیروزی در این عرصه باشد.