بهره گیری از حمل و نقل ترکیبی در راستای توسعه دریامحور جمهوری اسلامی

رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یک اصل یکصد و دهم قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاست‌های کلی توسعه دریا محور را برای اقدام به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ فرمودند. هشتمین مورد از سیاست-های مذکور، افزایش سهم کشور در حمل و نقل دریایی و ترانزیت با ایجاد و تقویت شبکه حمل و نقل ترکیبی است. حمل و نقل ترکیبی به معنای استفاده از دو یا چند روش حمل و نقل مختلف برای انتقال کالاهاست. این نوع از حمل و نقل بین المللی شامل استفاده از راه‌های زمینی، هوایی، دریایی و حتی راه آهن، و به بیانی، انتقال کالا از کشوری به کشور دیگر حداقل با دو روش حمل و نقل متفاوت است. ضمن آنکه این نوع از حمل، تحت قرارداد و مسئولیت واحد یک شرکت می‌باشد. این حمل و نقل، اساساً یک ترکیب بین المللی از طریق حمل و نقل با روش های مختلف حمل و نقل مانند کشتی، ریلی، کامیون، هواپیما و... است که عمدتاً از طریق استفاده از کانتینر انجام می شود. لازم به ذکر است که حمل ترکیبی یکی از متداول‌ترین روش های حمل و نقل دریایی بوده که به دلیل انعطاف‌پذیری بالایی که در حمل محموله‌های تجاری دارد، بسیار پرکاربرد می‌باشد. اهداف اصلی هنگام استفاده از این نوع حمل‌ونقل عبارت است از: کاهش هزینه حمل‌ونقل و گمرکی، کاهش قیمت تمام شده کالاهای وارداتی، افزایش نظارت بر کالاها و کنترل قاچاق، بهبود مسیر طی شده توسط محصول از تولید کننده تا مشتری، به حداقل رساندن زمان تحویل، بهینه کردن ارتباطات در کل فرآیند، بهبود کیفیت خدمات، کاهش خطر آسیب به کالا و ضرر ناشی از سرقت یا غارت، ارتقای توان رقابتی محصولات ملی در بازارهای بین‌المللی، ظرفیت بیشتر بارگیری به نسبت حمل‌ونقل تک حالته و همچنین کاهش انتشار CO2. امروزه متخصصان و صاحبنظران بر این امر واقفند که این نوع حمل و نقل دارای فوایدی است ازجمله: -صرفه جویی در هزینه‌ها: با استفاده از این نوع حمل و نقل، هزینه‌ها کاهش می‌یابد؛ زیرا هر وسیله نقلیه برای بخش خاصی از سفر استفاده می‌شود. به عنوان مثال، حمل و نقل کالا با قطار و سپس با کامیون، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. -کاهش زمان تحویل: با استفاده از حمل و نقل ترکیبی یا چند وجهی، زمان تحویل کالا کاهش می‌یابد؛ زیرا بخش‌های مختلف سفر با سرعت بالا انجام می‌شود. شاید در ظاهر، توقف در نقاط مختلف و بارگیری بین وسایل نقلیه گوناگون زمان زیادی را مطالبه کند؛ اما باید توجه داشت که حمل ترکیبی، ارسال بار به نقاط دوردست را میسر می‌کند. وقتی ارسال محموله به یک شرکت حمل بار سپرده شود، برای پیدا کردن انبار موقت یا حامل دوم، نباید نگران بود. -محفاظت از کالا: با استفاده از حمل و نقل ترکیبی، کالاها بهتر نگهداری می‌شوند. برای نمونه، حمل و نقل کالا با قطار به دلیل سرعت پایین‌تر و ارتعاشات کمتر، کالاها را در مقابل آسیب‌های فیزیکی محافظت می‌کند یا این که استفاده از حمل و نقل دریایی یا هوایی در مسیرهای جاده‌ای حادثه خیز، انتخاب بهتر و منطقی‌تری است. -کاهش آلودگی محیط زیست: این روش به کاهش آلودگی محیط زیست کمک می‌کند. برای مثال، حمل و نقل کالا با قطار به دلیل استفاده از سوخت کمتر، به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند. -دسترسی به دورترین مراکز تجاری: امروز، نقطه¬ای از کره زمین نیست که از دسترس وسایل باربری مختلف دور باشد. بندرهای مهم دنیا و شهرهای تجاری بزرگ از طریق هواپیما، کشتی و وسایل نقلیه زمینی در دسترس شرکت‌ها قرار می‌گیرند. در روش حمل و نقل چند وجهی، تولیدکننده‌ای در شمال کشور ایران قادر است محصولاتش از طریق خشکی و دریا به کشوری در شمال اروپا ارسال کند. -رفع چالش‌های صادرات و واردات؛ این مورد، از مهم‌ترین ویژگی حمل ونقل ترکیبی بین‌المللی محسوب می¬شود. گاهی اوقات بنا‌به دلایل سیاسی مثل تحریم، امکان مبادله مستقیم بین دو کشور وجود ندارد. ممکن است کشتی‌های باری با پرچم یک کشور خاص اجازه پهلو گرفتن در یک بندر خارجی را نداشته باشند. جابه‌جایی بار از طریق روش چندوجهی، چالش‌های سیاسی صادرات و واردات را برطرف می‌کند. بویژه با درنظر گرفتن این نکته که جمهوری اسلامی طی سالها و حتی دهه های متمادی از سمت کشورهای مستکبر و در رأس آنها آمریکا، با تهدیدها و تحریم های گوناگون مواجه می باشد. موضوع قابل توجه در این بین، انواع شیوه‌های مورد استفاده در حمل‌ونقل ترکیبی در دنیاست: -زمین-دریا-زمین: به این صورت که کانتینر خالی از محوطه کانتینرها دریافت شده و توسط کامیون به انبار فروشنده فرستاده می‌شود و پس از بارگیری به بندر منقل می‌شود. پس از قرارگیری در داخل کشتی و ارسال به بندر مقصد، از کشتی تخلیه شده و توسط کامیون یا واگن‌های مخصوص حمل کانتینر به راه آهن ارسال می‌شود. بعد از طی مسافتی توسط قطار، یا مستقیم و یا با کامیون به انبار گیرنده انتقال پیدا می‌کند. -هوا-جاده: در این شیوه برای انتقال محمولات به مقصد پس از طی مسافتی توسط هواپیما، از کامیون استفاده می‌شود. -دریا-هوا: این شیوه ترکیبی از حمل‌ونقل دریایی و سپس هوایی است که سرعتی فراتر از حمل دریایی و قیمتی پایین‌تر از حمل هوایی دارد. -هاب‌های دریا-هوا: در هاب های دریایی هوایی، محمولات وارده به بندر ظرف یکی دو ساعت پس از ورود کشتی به فرودگاه منتقل شده و در همان روز به طریق هوایی راهی مقصد می‌شوند. رو-رو: از این شیوه برای حمل کامیون و اتومبیل توسط حمل دریایی و جاده‌ای استفاده می شود. -سیستم لشینگ بار: در این شیوه محموله هایی که پس از بارگیری به سمت آب‌های آزاد حرکت کردند بر روی عرشه کشتی‌های بزرگ قرار گرفته و پس از پیمودن مسیر اقیانوس مجدد وارد آبراهای داخلی شده و به تنهایی به مسیر خود ادامه می‌دهند. همانطور که ملاحظه می شود، از بین روش های عمده حمل و نقل ترکیبی دردنیا، جمهوری اسلامی با توجه به وجود سواحل دریایی در شمال و جنوب کشور، به منظور تحقق سیاست افزایش سهم کشور در حمل و نقل دریایی و ترانزیت با ایجاد و تقویت شبکه حمل و نقل ترکیبی، می-تواند از اغلب شیوه¬ها در سواحل دریای خزر، عمان و خلیج فارس به خوبی بهره گیری نماید.