کاربست افکار عمومی در افزایش مشارکت سیاسی

در جهان امروز شاخص مشارکت سیاسی از اهمیت زیادی برخوردار است و این اهمیت برای کشور‌هایی که در آن‌ها انتخابات‌های ملی و محلی برگزار می‌شود، بیش از سایر کشورهاست. در این کشور‌ها میزان مشارکت مردم در انتخابات اهمیت بسزایی دارد و هریک از این کشور‌ها به طریقی تلاش می‌کنند تا میزان مشارکت سیاسی خود را افزایش دهند. در جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل حاکمیت مردم‌سالاری دینی، شاخص مشارکت سیاسی اهمیت زیادی برای کشور دارد و از آن‌جایی‌که مشارکت سیاسی تابع رفتار مردم هر کشور است، نقش افکار و احساسات عمومی مشخص می‌شود. در این میان است که مطالعه افکار عمومی و تلاش برای مدیریت و جهت‌دهی آن در دستور کار دولت‌ها قرار می‌گیرد و از این روی است که جایگاه و اهمیت افکار عمومی برکسی پوشیده نیست.

 

بالعکس گذشته که تصور می‌شد کار رسانه انتقال اطلاعات (به‌صورت محض) است، امروزه نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار و احساسات عمومی واضح و مشخص است. در عصر دیجیتال رسانه‌ها نقش پررنگی در تحقق اثرگذاری بر روی افکار عمومی دارند. البته در میان رسانه‌های سنتی و نوین، تدریجاً نقش رسانه‌های نوین پررنگ‌تر از رسانه‌های سنتی شده و این رسانه‌ها در حال پیشی گرفتن از رسانه‌های سنتی هستند. اهمیت رسانه زمانی مشخص می‌گردد که نقش آن را در تولید، تهییج و درنهایت مدیریت افکار و احساسات عمومی بررسی کنیم. ذهنیت و افکار انسان متأثر از برداشت و تصویر او از واقعیت است، انسان با تصویری که از واقعیت در ذهن دارند زندگی می‌کند و این تصویر در شکل‌دهی به افکار، انتخاب‌ها و تصمیم‌های او نقش بسزایی دارد. در عصر جدید رسانه‌ها در شکل‌گیری این برداشت از واقعیت نقش مهمی دارند. همان‌طور که می‌دانیم کار رسانه ارائه روایت و تصویر از واقعیت (و آرمان‌ها) و به‌طور کلی بازنمایی واقعیت است، البته نباید فراموش کرد که نقطه اثرگذاری رسانه تفکر سطحی، عواطف و احساسات انسان است و تفکر عمیق از دست‌اندازی رسانه تا حدود زیادی مصون است. با توجه به میزان پیوند و تعلق انسان موجود در عصر جدید با رسانه می‌توان گفت بخش قابل‌توجهی از تصویر شکل گرفته از واقعیت موجود در ذهن این انسان به وسیله رسانه‌ها ایجاد شده است؛ و این تصویر است که افکار و احساسات ما نسبت به واقعیت را شکل می‌دهد و از همین طریق بر روی انتخاب‌های نیز ما تأثیرگذار است؛ بنابراین می‌توان گفت که رسانه بر روی افکار عمومی، عواطف عمومی و انتخاب عمومی مؤثر است؛ بنابراین می‌توان گفت که مدیریت رسانه، منجر به مدیریت تصویر و مدیریت تصویر منجر به مدیریت افکار (عمومی) است. در ادامه این روند نیز می‌توان گفت، مدیریت افکار (عمومی) منجر به مدیریت انتخاب‌ها و مدیریت انتخاب‌ها منجر به مدیریت رفتار (عمومی) می‌گردد. درنتیجه باید بیان کرد که برای افزایش مشارکت سیاسی (که یک رفتار است) باید به عمق حرکت کرد و افکار عمومی را تحت تأثیر قرار داد. برای تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی نیز نیاز است تا از عمق به سطح حرکت کرد و دست به یک رفتار زد. یکی از موثرترین این رفتار‌ها که در این یادداشت به آن پرداخته شد نیز مدیریت رسانه در جهت افزایش مشارکت سیاسی است.

پرسش اصلی در اینجا شکل می‌گیرد که چگونه مدیریت افکار عمومی می‌تواند منجر به افزایش مشارکت سیاسی شود؟ همان‌طور که گفته شد برای تولید یک رفتار باید یک ذهنیت و تصویر را ایجاد کرد. پس از آنکه جایگاه رسانه در تولید تصویر و مدیریت افکار عمومی مشخص شد، باید بتوان کاربست آن را در افزایش مشارکت سیاسی یافت. باید به این پرداخت که رسانه برای اثرگذاری در این حوزه می‌تواند به چه کار‌هایی دست بزند؟

میزان مشارکت سیاسی تابع مجموعه‌ای از عوامل و الگو‌ها است. برخی از عوامل مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی عبارت‌اند از: میزان احساس مسئولیت دینی، ملی و شهروندی، میزان احساس تعلق به حاکمیت، میزان باور به اثربخش بودن مشارکت سیاسی و میزان امید به آینده و امید به تغییر همه عواملی که ذکر شدند به‌صورت یک تصویر در ذهن انسان حضور دارند. همان‌طور که پیش‌تر نقش رسانه در مدیریت افکار و عواطف عمومی ذکر شد، رسانه می‌تواند از طریق راه‌هایی مانند: تربیت سیاسی و آموزش شهروندان، افزایش آگاهی سیاسی شهروندان، تولید و پمپاژ امید به آینده و امید به تغییر، بازنمایی نتایج مثبت افزایش مشارکت و حضور سیاسی مردم و نیز ایجاد احساس تعلق مردم نسبت به حاکمیت، می‌تواند تأثیر چشم‌گیری بر روی افزایش میزان مشارکت سیاسی مردم بگذارند و مردم را به مشارکت ترغیب کنند. بدین نحو که از طرق راه و روش‌هایی که ذکر شد، عوامل مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی را در مردم نهادینه کنند.