تغییر رویکرد حماس در قبال رژیم صهیونیستی همزمان با سفر محمود عباس به آمریکا: چالش‌ها و چشم‌اندازها

همزمان با سفر برنامه‌ریزی‌شده محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگران فلسطینی به آمریکا در تاریخ ١٣ اردیبهشت ١٣٩٦ (٣ مه ٢٠١٧)، خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس در جریان کنفرانس مطبوعاتی در دوحه قطر برای اعلام اصول، اهداف و سیاست‌های کلی حماس، در اقدامی غیرمنتظره ایجاد کشور مستقل فلسطینی در مرزهای ١٩٦٧ را به‌عنوان «اجماع ملی» اعلام کرد، مسئله‌ای که از نظر بسیاری از تحلیل‌گران، نشان از عدم‌پیگیری سیاست نابودی رژیم‌صهیونیستی و حتی به‌رسمیت‌شناختن این رژیم به‌طور ضمنی دارد. این سند در ٤٢ بند ذیل ١١ عنوان با زبانی نرم‌تر در مقایسه با سند قبلی، طی دو سال تهیه گردیده است. مقدمات سفر اخیر محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگران فلسطینی به آمریکا براساس مذاکره تلفنی وی با ترامپ در تاریخ ٢١ اسفند ١٣٩٥ (١١ آوریل ٢٠١٧) و متعاقب آن، ملاقات با «جیسون گرینبلات»، فرستاده ویژه دولت ترامپ پیرامون «شروط ٩‌گانه» ترامپ برای آغاز مذاکرات سازش در تاریخ 26 اسفند ١٣٩٥ (١٦ مارس ٢٠١٧) پایه‌ریزی شده است. بر این اساس، گام‌های اولیه با سفر محمود عباس به امان برای دیدار با ملک عبدالله و مطلع ساختن مقامات عربستان‌سعودی از شروط 9گانه در جریان سفر وزیر دفاع عربستان به آمریکا برداشته شد تا با اقدامات عملی محمود عباس، زمینه برای دیدار با ترامپ و تحقق عملی راهکار سیاسی جهت ایجاد راه‌حل سیاسی منطقه‌ای-‌عربی فراهم آید. واقعیت امر این است که محمود عباس به‌خوبی می‌داند فراهم شدن شرایط آغاز مذاکرات با رژیم‌صهیونیستی جز با جلب حمایت دولت ترامپ امکان‌پذیر نیست لذا وی از زمان دیدار با فرستاده ویژه ترامپ، تمام تلاش خود را برای تشدید فشارها بر حماس از طریق کاهش حقوق کارکنان نوار غزه و قطع برق این منطقه به‌کار بست تا با ایجاد نارضایتی عمومی در نوار غزه، حماس را وادار به همراهی نماید. انتشار سند سیاسی حماس چند روز قبل از سفر عباس به آمریکا نشان از موفقیت وی و ارسال سیگنال به دولت ترامپ مبنی بر آمادگی فلسطینیان برای آغاز مذاکرات دارد. کنفرانس مطبوعاتی ترامپ و عباس در ١٣ اردیبهشت ١٣٩٦ (٣ مه ٢٠١٧) حکایت از پذیرش بی‌قیدو‌شرط شروط ٩گانه ترامپ از سوی عباس دارد. محمود عباس امیدوار است با این اقدام عملی وی، فشار لازم بر رژیم صهیونیستی از سوی ترامپ برای امتیازگیری از این رژیم در مورد تشکیل دو کشور وارد آید تا شرایط برای مذاکرات فراهم گردد. اما باید دید خوشبینی دولت ترامپ در خصوص حل مناقشه، با توجه به اختلافات عمیق طرفین پیرامون موضوعات اصلی همچون تعیین مرزها، ترتیبات امنیتی، موقعیت بیت‌المقدس، حق بازگشت پناهندگان فلسطینی و شناسایی متقابل، تاچه اندازه به صلح و سازش خواهد انجامید، مسئله‌ای که تحقق عملی آن بسیار دشوار به‌نظر می‌رسد. به‌ هر‌ ترتیب، تغییر مواضع حماس طی سال‌های اخیر پیرامون فاصله گرفتن از محور مقاومت در منطقه و نزدیکی به محور مصر، اردن و عربستان‌سعودی را می‌توان اقدامی در جهت تعدیل فشارهای مالی و سیاسی داخلی وارده از سوی تشکیلات خودگردان فلسطینی و نگرانی‌ها از تشدید اعتراضات مردم تحت‌محاصره نوار غزه دانست. حماس متعاقب کودتای 2013 علیه مرسی، رئیس‌جمهور اخوانی مصر، حمایت مالی و سیاسی قابل‌توجهی را از دست داد و با به‌قدرت رسیدن السیسی، روند تشدید فشارهای داخلی و خارجی علیه این جنبش با هدف تضعیف موقعیت داخلی و ورود به مذاکرات سازش به‌صورت جدی پیگیری شد.