گزارش
۲۳ مرداد ۱۳۹۵ | ۱۱:۲۳
نگرانی‌های کشورهای عربی نسبت به ایران در فضا جدید منطقه‌ای
نوع : کوتاه مدت
سال : 1385
موضوع : استراتژیک
تهیه شده در : معاونت پژوهشهای سیاست خارجی / گروه مطالعات خاورمیانه و خلیج فارس
ایران فارغ از نوع رژیمی که در آن بر سر کار باشد، دارای شرایطی است که داشتن روابط با قدرت‌های تأثیرگذار بر سیاست منطقه‌ای یا بین‌المللی، یک الزام برای آن تلقی می‌شود. موقعیت ژئوپولیتیک و سیاسی و قدرت ملی ایران، این کشور را به یک بازیگر تأثیرگذار تبدیل و آن را در مرکز نگاه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قرار داده است، به طوری که حتی اگر خود بخواهد سیاست انزوا را برگزیند، سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، دست از سر این کشور برنخواهند داشت. بر این اساس، ایران باید یک سیاست خارجی پر تکاپو و فعال را دنبال نماید.
از طرف دیگر، همسایگان غربی و جنوبی ایران را مجموعة کشورهای عربی تشکیل می‌دهند که در میان خود دارای اشتراکات مذهبی، زبانی و تاریخی متعددی هستند. به همین دلیل این اشتراکات می‌تواند از طریق تکامل تدریجی در قالب برخی بنیان‌ها و اصول مشترک، نوع نگاه اعراب نسبت به ایران را شکل دهد و به تنظیم روابط با ایران منجر شود.
به علاوه، علی‌رغم وجود اختلافات و ناهمگنی‌‌ها می‌توان در مقام تحلیل، مجموعة کشورهای عربی یا ملت‌های عربی را – به لحاظ اشتراکاتی که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد – در قالب یک شخصیت واحد در نظر گرفت و مجموعة توانایی‌های سیاسی، اقتصادی، جمعیتی و... آنها را در یکدیگر ادغام نمود و از آن تحت عنوان ”جهان عرب" یاد کرد. تعدد واحدهای تشکیل دهنده ”جهان عرب" (مجموعة 22 کشور عربی) موجب اهمیت آن به عنوان یک عامل تأثیرگذار در صحنة منطقه‌ای و بین‌المللی است. در چنین صورتی، اگر روابط ایران با کشورهایی چون روسیه، چین و یا مجموعه‌هایی چون ”اتحادیه اروپایی" به دلیل قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی، وسعت یا جمعیت آنها اهمیت دارد، مجموعة کشورهای عربی نیز از این لحاظ حائز اهمیت می‌باشند.
متأسفانه هم به لحاظ تاریخی و هم به دلیل تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی که در سال‌های اخیر رخ داده است، اعراب دغدغه‌ها و نگرانی‌های زیادی نسبت به ایران پیدا کرده‌اند که می‌تواند بر روابط ایرانی – عربی تأثیرات منفی بر جای گذارد.
بدین ترتیب، اگر بتوان عوامل مشترکی در همة این کشورها در رابطه با نوع نگاه آنها به ایران استخراج نمود و راهکارهایی جهت سوق دادن آنها به بهبود نوع نگاه به ایران اتخاذ کرد، این امر موجبات بهبود همزمان روابط با مجموعه‌ای بزرگ از کشورها را فراهم خواهد کرد. در حال حاضر اصلی‌ترین مانع در گسترش و تعمیق روابط با اعراب، دغدغه‌های جدید کشورهای عرب نسبت به ایران است. این دغدغه‌ها عبارتنداز:
1- دستیابی ایران به تکنولوژی هسته‌ای؛
2- افزایش نفوذ در عراق و دولت جدید این کشور؛
3- جاه‌طلبی‌های مصوب (چشم‌انداز 20 ساله کشور)
4- ابتکارات ایران در مسأله اعراب و اسرائیل
و برخی عوامل دیگر...
از طرف دیگر، همسایگان غربی و جنوبی ایران را مجموعة کشورهای عربی تشکیل می‌دهند که در میان خود دارای اشتراکات مذهبی، زبانی و تاریخی متعددی هستند. به همین دلیل این اشتراکات می‌تواند از طریق تکامل تدریجی در قالب برخی بنیان‌ها و اصول مشترک، نوع نگاه اعراب نسبت به ایران را شکل دهد و به تنظیم روابط با ایران منجر شود.
به علاوه، علی‌رغم وجود اختلافات و ناهمگنی‌‌ها می‌توان در مقام تحلیل، مجموعة کشورهای عربی یا ملت‌های عربی را – به لحاظ اشتراکاتی که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد – در قالب یک شخصیت واحد در نظر گرفت و مجموعة توانایی‌های سیاسی، اقتصادی، جمعیتی و... آنها را در یکدیگر ادغام نمود و از آن تحت عنوان ”جهان عرب" یاد کرد. تعدد واحدهای تشکیل دهنده ”جهان عرب" (مجموعة 22 کشور عربی) موجب اهمیت آن به عنوان یک عامل تأثیرگذار در صحنة منطقه‌ای و بین‌المللی است. در چنین صورتی، اگر روابط ایران با کشورهایی چون روسیه، چین و یا مجموعه‌هایی چون ”اتحادیه اروپایی" به دلیل قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی، وسعت یا جمعیت آنها اهمیت دارد، مجموعة کشورهای عربی نیز از این لحاظ حائز اهمیت می‌باشند.
متأسفانه هم به لحاظ تاریخی و هم به دلیل تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی که در سال‌های اخیر رخ داده است، اعراب دغدغه‌ها و نگرانی‌های زیادی نسبت به ایران پیدا کرده‌اند که می‌تواند بر روابط ایرانی – عربی تأثیرات منفی بر جای گذارد.
بدین ترتیب، اگر بتوان عوامل مشترکی در همة این کشورها در رابطه با نوع نگاه آنها به ایران استخراج نمود و راهکارهایی جهت سوق دادن آنها به بهبود نوع نگاه به ایران اتخاذ کرد، این امر موجبات بهبود همزمان روابط با مجموعه‌ای بزرگ از کشورها را فراهم خواهد کرد. در حال حاضر اصلی‌ترین مانع در گسترش و تعمیق روابط با اعراب، دغدغه‌های جدید کشورهای عرب نسبت به ایران است. این دغدغه‌ها عبارتنداز:
1- دستیابی ایران به تکنولوژی هسته‌ای؛
2- افزایش نفوذ در عراق و دولت جدید این کشور؛
3- جاه‌طلبی‌های مصوب (چشم‌انداز 20 ساله کشور)
4- ابتکارات ایران در مسأله اعراب و اسرائیل
و برخی عوامل دیگر...
ارسال نظرات
چهار باید بزرگ در سیاست خارجی ایران
تحول در اولویت‌های راهبردی سیاست خارجی ایران برای دستیابی به توسعه در دهه جدید
لزوم تفکیک بانک‌های خوب و بد در سیاست‌های کلان اقتصادی
بررسی محدودیت ماهیانه بانک مرکزی بر روی ترازنامه بانک‌های کشور
آسیب شناسی حقوقی و قانونی نظام تنظیم‌گری در ایران
بایسته‌ها و ضرورت‌های تحقق دولت تنظیم‌گر
یادداشت علمی
جذب سرمایه خارجی جهت توسعه صنعت نیمه هادی در کشور
عله پور در گفت وگوی مشروح با باشگاه خبرنگاران جوان تشریح کرد
تبیین پنجاه سال روابط دیپلماتیک ایران و چین
مذاکره هسته‌ای در وین
ابزار مذاکره در دکترین سیاسی و امنیتی آمریکا
یادداشت علمی
سیاست های کاهش مصرف انرژی در بخش خانوار‌های شهری
یادداشت علمی
حکمروایی شهری و جهت گیری های سیاستی
آثار سیاست‌های کلی نظام در مدیریت پیشگیرانه بحران ها؛ با نگاهی به بحران سیل اسفندماه 1402 در سیستان و بلوچستان
یادداشت علمی
