جنگنده‌های امریکایی در زمین و آسمان هند

برای مطالعه متن کامل این گزارش به فایل پی‌دی‌اف آن رجوع کنید.

در یکی دو سال‌ اخیر حرف‌های بسیاری در مورد قرابت هندوستان و ایالات متحده گفته و شنیده شده است؛ اما تا امروز نشانه‌ای به وضوحِ آنچه در نوشتار پیش رو از آن بحث خواهد شد از این قرابتِ آن‌گونه که اغلب ادعا می‌شود، «استراتژیک»، دیده نشده بود. با تصمیم اخیر طرفین برای تأسیس یک خط تولید جنگندۀ مشهور F-16 توسط شرکت لاکهید مارتین در هند و حواشیِ آن، اینک می‌توان با دقت بیشتری در مورد این همکاری استراتژیک صحبت به میان آورد. با این حال، باید دانست که هرچند دلایلی وجود دارد که می‌توان این تصمیم را یک سوگیری جدید و مهم تلقی کرد، دلالت‌هایی نیز وجود دارد که حاکی از آن است که بایستی با هیجان کمتری راجع به این خبر قضاوت کرد.

پیش از هرچیز، باید یک مسئلۀ بسیار مهم را مد نظر قرار داد. هند که در حال حاضر بزرگترین وارد کنندگان تسلیحات به شمار می‌آید، در پنج سال گذشته به طور میانگین، سالیانه 4 میلیارد دلار تسلیحات وارد نموده است. عمده‌ترین مبدأ این تسلیحات، روسیه بوده و این تنها مربوط به پنج سال اخیر نیست. هند از سال 1991 تا 2015 در مجموع 51 میلیارد و 958 میلیون دلار تسلیحات وارد کرده است که 35 میلیارد و 857 میلیون دلار آن از روسیه بوده است؛ به بیان دیگر 69 درصد از کل تسلیحات وارداتی هند از مبدأ روسیه به حرکت درآمده و این رقم، بسیار معنادار است.

مسئلۀ دیگر این است که هند از سال 2015 در گیر و دار یک سری مذاکرات طولانی و فشرده با شرکت فرانسویِ «دسو»  برای خرید جنگنده‌های رافائل بوده است. ابتدا قرار بود هند حدود 120 فروند از این جنگنده را خریداری کند، اما رفته رفته با شکاف‌هایی که در مذاکرات خرید میان طرفین به وجود آمد، این رقم کاهش یافت و در نهایت، قرار شد هند 36 فروند جنگنده رافائل را به ارزش 8.9 میلیارد دلار از این شرکت فرانسوی خریداری نماید؛ هرچند هنوز هم این قرارداد از سوی طرف هندی رسماً پذیرفته نشده است. در هر حال، نکتۀ اساسی این است که قرارداد میان هند و لاکهید مارتین در حالی قرار است طی سفر ماه آیندۀ فرانک کندال، نمایندۀ پنتاگون به هند نهایی شود که هند گزینه‌های دیگری را هم پیش رو داشته است. و این گزینه‌ها نه تنها رافائل‌های فرانسوی، بلکه سوخوهای روسی را هم شامل می‌شود که پیش از این در مقاطعی تعداد معدودی از آن‌ها به ناوگان نیروی هوایی هند اضافه شده بود.

نکتۀ دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در حال حاضر و با هدایت و فراخوان نخست وزیر مودی، یک کمپین فراگیر در هند به وجود آمده است که موسوم است به کمپینِ «در هند بساز»  و همانگونه که از نام آن پیداست، فراخوانی است برای بومی‌سازی تولیدات صنعتی در هند و البته که این کمپین، حوزۀ تجهیزات نظامی را نیز در بر می‌گیرد؛ لازم به تذکر مجدد است که در حال حاضر هند تنها قدرت نظامی بزرگی است که هنوز یک واردکنندۀ عمدۀ تجهیزات نظامی به شمار می‌آید. در همین راستا، در تاریخ یکم جولای از دو فروند جنگندۀ هندی که برای نخستین بار ساخته می‌شود، با نام «تِجا» رونمایی شده است که یک جنگندۀ دفاعی چند منظورۀ سبک به شمار می‌آید که بر اساس گزارش‌های اولیه، از قابلیت‌های دفاعیِ خوبی هم برخوردار است. با این حال مشخص است که هند هنوز در مراحل ابتدایی این مسیر قرار دارد و به ویژه، برای تولید هواپیماهای جنگنده که نیازمند پیچیده‌ترین فناوری است و در انحصار چند کشور محدود قرار دارد، نیازمند کمکِ فناورانۀ خارجی است؛ تولید مشترک جنگندۀ F-16 کمک مهمی در این مسیر به شمار می‌آید. در همین راستاست که می‌توان فراز و نشیب چند ماه اخیر در مذاکرات میان طرفین هندی و امریکایی را درک کرد. در حقیقت، شرکت‌های امریکایی لاکیهد مارتین و بوئینگ (تولید کنندۀ F-18، دیگر گزینه مورد بحث برای تولید در هند) از مدت‌ها پیش پیشنهاد هندی‌ها را برای ایجاد خط تولید این جنگنده‌ها در هند پذیرفته بودند، اما در مقابلِ درخواست صریح هندی‌ها برای تولیدِ تقریباً کلیۀ قطعات در خاک هند ابراز بی‌میلی کرده و مدعی می‌شدند اجازۀ چنین کاری را از سوی دولت ایالات متحده ندارند. تنها بعد از سفر ماه پیش (ژوئن) مودی به واشنگتن بود که دولت ایالات متحده با این درخواست موافقت کرد