افزایش بی‌سابقه تجارت تسلیحات در خاورمیانه: چالش‌ها و چشم‌اندازها

چکیده:

جدیدترین آمار منتشره از سوی موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (سیپری) پیرامون وضعیت تجارت تسلیحات در جهان گویای آن است که حجم نقل‌و‌انتقال بین‌المللی تسلیحات از سال ٢٠٠٤ تاکنون دائماً در حال افزایش بوده و در فاصله سال‌های ١١-٢٠٠٧ و ١٦-٢٠١٢ به ٤/٨٪ رسیده است. ارزیابی آمارها نشان می‌دهد که حجم نقل‌و‌انتقال تسلیحات طی سال‌های ١٦-٢٠١٢ به بالاترین سطح هر دوره پنج ساله از زمان پایان جنگ سرد رسیده که سهم منطقه آسیا و اقیانوسیه به‌ویژه خاورمیانه (با افزایش دوبرابری واردات) در مقایسه با سایر مناطق جغرافیایی بیشتر بوده است. ارزیابی اولیه از گزارش فوریه ٢٠١٧ موسسه سیپری حکایت از آن دارد که منطقه آسیا-اقیانوسیه و خاورمیانه در فاصله سال‌های ١١-٢٠٠٧ و ١٦-٢٠١٢ با افزایش حجم معاملات تسلیحاتی روبرو بوده و این در حالی است که اروپا، آمریکا و آفریقا در نقطه مقابل، کاهش سطح مبادلات را تجربه کرده‌اند. آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و آلمان به‌عنوان پنج صادرکننده بزرگ تسلیحات در جهان معرفی شده‌اند که مجموعاً ٧٤٪ کل حجم صادرات تسلیحات را به‌خود اختصاص داده‌اند.

بررسی حجم تجارت تسلیحات در منطقه خاورمیانه نشان می‌دهد که طی پنج سال گذشته آمریکا و اروپا بیشترین سهم را در تأمین توانمندی‌های پیشرفته نظامی کشورهای منطقه داشته‌اند. حتی با وجود کاهش قیمت نفت در سال ٢٠١٦، روند سفارش تسلیحات بیشتر توسط کشورهای منطقه به‌منظور مقابله با مناقشات و بحران‌های منطقه‌ای کاهش نیافته بلکه همچنان سیر صعودی دارد. بنابراین، انتظار می‌رود افزایش روزافزون واردات تسلیحات توسط کشورهای عربی منطقه، رقابت برای پیشی‌گرفتن از دیگری برای برخورداری از پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی و دفاعی و همکاری اطلاعاتی و امنیتی با رژیم صهیونیستی به تداوم و تشدید سیاست‌های تهاجمی آنها علیه کشورهای هدف و افزایش ناامنی، بی‌ثباتی، بحران‌ انسانی و رقابت تسلیحاتی بینجامد.