مناسبات جدید چین در منطقه خلیج فارس و الزامات راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران

سلسله نشست های تخصصی رویداد استراتژیک گروه سیاسی امنیتی و دفاعی پژوهشکده تحقیقات راهبردی جهت تبیین مسایل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با محوریت پرداختن به تحولات جدید منطقه غرب آسیا در طی سالهای گذشته منشاء برگزاری جلسات مختلف با حضور متخصصین سیاست خارجی و مسایل منطقه ای از نهادها و مراکز علمی سراسر کشور بوده است. در نشست تخصصی رویداد استراتژیک 24 که با موضوع مناسبات جدید چین با اعراب حاشیه خلیج فارس و تاثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد آقایان دکتر فریدون وردی نژاد، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در چین، دکتر حسن شاطرزاده، عضو هیات اندیشه ورز وزیر امور خارجه و سفیر اسبق ایران در برزیل، دکتر حسین نوروزی، استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران، داود میرزاخانی، سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در کازان و دستیار وزیر نیرو در امور اتحادیه اوراسیا با حضور دکتر مصطفی اسماعیلی معاون علمی و پژوهشی پژوهشکده تحقیقات راهبردی به ارایه سخنرانی پرداختند.

رئیس جمهور چین به دنبال تحقق رویای چینی و توسعه اقتصادی است

دکتر فریدون وردی نژاد، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در چین به عنوان اولین سخنران به تشریح دیدگاه های خود پرداختند. دکتر وردی نژاد با تشریح سهم بالای چین از تجارت جهانی، تاکید کردند که زنجیره ایجاد ارزش افزوده در سرتاسر جهان کشیده شده است و برخی کشورها مانند آمریکا در محوریت این زنجیره به ایفای نقش می پردازند. در این چارچوب چین نیز به دنبال ایجاد زنجیره ارزش افزوده با محوریت خودش است و برای آن طراحی و راهبرد بلندمدت دارد. به نظر دکتر وردی نژاد شی جین پینگ دو هدف تحقق رویای چینی تا سال 2050 مبنی بر قرار گرفتن چین در راس قدرت اقتصاد جهانی و طرح کمربند و راه را دنبال می کند. طرح کمربند و راه حدود صد کشور را دربرمی گیرد و شبیه به طرح مارشال است که سابقا توسط امریکا اجرا شده بود. چین در این طرح به دنبال زنجیره تأمین از آسیا در یک هویت نوین آسیایی به سمت اروپا، آفریقا و حتی آمریکای لاتین در قالب یک راه دریایی و هفت راه زمینی به سمت غرب است. چین به دنبال جهانی تر و مقتدرتر کردن اقتصاد و سیاست خارجی خود است. دکتر وردی نژاد به ظرفیت های همکاری ایران و چین نیز اشاره داشتند و عنوان کردند ظرفیت‌های همکاری ایران و چین در دوره سوم ریاست جمهوری شی جین پینگ عبارت است از امنیت تأمین، انتقال و عرضه نفت و گاز به دلیل استقلال رأی ایران، همکاری در آسیای میانه، قفقاز، شبه‌قاره افغانستان و پاکستان، خلیج‌فارس و خزر با تکیه‌بر دو منطقه بندر کاسپین و منطقه (مکران) و منطقه بندر اقیانوسی.

زنجیره های ارزش افزوده منطقه ای از اهمیت بالایی برخوردار هستند

دکتر داوود میرزاخانی سرکنسول ایران در قازان در ارایه مباحث خود بر دو محور حضور در اتحادیه های اقتصادی منطقه ای و رعایت استانداردهای اقتصادی در همکاری های تجاری با قدرت های بزرگ و منطقه ای تاکید کرد. به نظر ایشان در زمینه مباحث حقوقی و فنی تجارت منطقه ای مانند اعطای گواهینامه ها با مسایل مزمن مواجه هستیم و به طور خاص در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز فرصت های بسیاری برای تقویت منافع تجاری کشورمان وجود دارد که نیازمند تلاش های بسیاری است. به نظر دکتر میرزاخانی جمهوری اسلامی ایران با حضور در زنجیره ارزش افزوده منطقه ای می تواند اقتدار و صلابت تجاری کشور را ارتقا دهد و زمینه های همگرایی منطقه ای را تقویت کند.

چینی ها برای همکاری با جهان برنامه و هدف مشخص دارند

در ادامه سلسله سخنرانی های ارایه شده، دکتر حسین نوروزی استاد دانشگاه تهران در قالب ارایه مباحث خود با استفاده از مفهوم دیپلماسی شبکه ای به تبیین چگونگی نفوذ چین در مناطق مختلف با استفاده از دیپلماسی اقتصادی پرداخت. دکتر نوروزی در بحث آسیب شناسی سیاست خارجی کشور عنوان کرد ما در سیاست خارجی الآن مشکل شناخت داریم. چینی‌ها منطقه را شناخته‌اند و در ادامه جهان را نیز شناخته‌اند. آن عناصر فکر و فعالیت‌های چین چه چیزهایی هستند؟ یک ملی‌گرایی جوهر فکر و فعالیت این‌ها است. دوم بین‌الملل گرایی قرار رشد اقتصادی این‌هاست. سوم منطقه‌گرایی کانون فعالیت‌های جدید چین شده است. چهارم جهانی‌شدن را با محوریت چین می‌خواهند جلو ببرند. در این چارچوب چینی ها در طراحی دیپلماسی شبکه ای خود مراحلی را سپری کرده اند. از سطح تعامل چینی ها می‌آیند روی بسط ارتباطات و از انجا روی نقش یابی متمرکز می شوند و از نقش یابی می‌آید حوزه نفوذ سیاست خارجی را تعریف کردن، بعد می‌آیند قدرت شبکه‌ای می‌سازد که سه تا هدف دارد: تغییر، ثبات و هم افزایی. چینی ها به دنبال نظم هستند و ثبات در راس اقدامات انها قرار دارد. چینی ها در حوزه سازوکارهای خدمات لجستیک عملکرد خوبی داشتنه اند. چین بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی را باقدرت هرچه تمام عرضه کرد. یک پروژه واقعاً منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و حتی جهانی شد.

جمع بندی مباحث

مباحث مطرح شده توسط متخصصان دعوت شده در نشست تخصصی رویداد استراتژیک 24 را می توان در سه محور خلاصه کرد. محور اول جهت گیری راهبردی چین به سمت بسط ارتباطات تجاری در سطوح منطقه ای و جهانی به منظور نظم سازی جدید است. محور دوم نشست را تاکید بر تدوین راهبردی منسجم جهت بهره برداری حداکثری از ظرفیت تعامل تجاری و اقتصادی با چین توسط جمهوری اسلامی ایران تشکیل می دهد. لزوم حفظ انسجام دستگاه تصمیم گیر در برابر سیاست های تجاری منطقه ای چین و نیازهای انرژی این کشور از دیگر نکاتی است که در محور دوم قرار می گیرند. محور سوم جمع بندی مباحث نشست را می توان در فرصت های همکاری های انرژی و حمل و نقل دریایی و زمینی بین ایران و چین با استفاده از برنامه ریزی های میان مدت و کوتاه مدت خلاصه کرد.