شکست برجام؛ شکست اندیشه «اعتماد به غرب» در اداره کشور

در نشست رویداد استراتژیک یازدهم که توسط پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد، دکتر محسن رضایی؛ دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، دکتر ابراهیم متقی؛ استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، دکتر ناصر هادیان؛ استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و دکتر بیژن پیروز؛ استاد اقتصاد سیاسی بین‌الملل دانشگاه تهران با موضوع تبعات منطقه‌ای خروج آمریکا از برجام به سخنرانی و بیان نظرات پرداختند. در این نشست غسان بن جدو؛ مدیر شبکه المیادین نیز به صورت تصویری به بیان موضع خود پیرامون موضوع خروج آمریکا از برجام پرداخت.

در ابتدای نشست دکتر رضایی با اشاره به نیاز به هم‌اندیشی پیرامون برجام و خروج آمریکا از آن اظهار داشت: «سیاست نرمش قهرمانانه منجر به دیده‌بانی قوی در آینده ملت شد که ملت بتواند آینده خودش را در صحنه بین‌المللی بهتر ببیند و فرصتی پیش آورد تا ملت ایران بسیاری از دلسوزی‌های کاذب را در داخل و خارج به قضاوت بنشینند.»

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان این که برجام شروع تغییر ریل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است افزود: «امروز زمان درس آموزی از برجام است و شاید نیاز به شیفت پارادایمی و اتخاذ راهبرد جدید در تعاملات بین‌المللی باشیم.»

وی با برشمردن خروج آمریکا از برجام تحت عنوان کودتای سیاسی بین‌المللی برای ایران اضافه کرد: «خروج از برجام شروع یک برنامه برای براندازی نظام ایران بود و رمز عملیاتی بود تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا عملیاتی شود و میوه آن را بچینند.»

دکتر محسن رضایی ادامه داد: «بعد از جنگ تحمیلی، بحث عادی‌سازی روابط با دنیا مطرح شد که مبدع آن آیت‌الله هاشمی‌ رفسنجانی بود. در دولت بعد، آقای خاتمی این سیاست را ادامه داد و دولت روحانی آن را پررنگ‌تر کرد. بنابراین نباید برجام را محصول آقای ظریف و روحانی دانست، بلکه محصول نگاه سه دولت هاشمی، خاتمی و روحانی است. شکست برجام، شکست اندیشه‌ای در سیاست خارجه بود که از پایان جنگ در سیاست خارجه پیش گرفته شد.»

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «با خروج آمریکا از توافق برجام، افق ده ساله ملت ایران روشن شد، تا بداند که چه مسیری را باید در پیش بگیرد و چه کار باید بکند. همانطور که امام فرمودند ما در جنگ، دشمنان و دوستان خودمان را شناختیم، در این نوع مباحث و مذاکرات، ملت ایران، بهتر می تواند، جایگاه تاریخی و ارتباطاتش را تنظیم کند و از سراب های ساختگی جلوگیری کند.»

وی با بیان این که آمریکا در حالی از برجام خارج شد که ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرده بود، افزود: «توجیه آقای ترامپ برای خروج از برجام این بود که ایران دولت اوباما را فریب داده است. شایسته است با مروری بر وقایع گذشته، به پرسش های مهمی که درباره برجام وجود دارد پاسخ دهیم.»

دکتر رضایی اظهار داشت: «به نظر می رسد کاربرد کلمه برجام در نظریات موافقان و مخالفان، اشاره به سه نوع یا سه موجودیت از برجام دارد: ۱- برجام مشروط به شرایط رهبری، ‌۲- برجام دولتی (اعم از نظر مجلس و دولت و شورای عالی امنیت ملی)، ۳- برجامی که دیگر وجود خارجی ندارد. به اولی عمل نشد و سومی هم که وجود ندارد. تنها موضوع بحث، برجام دولتی است که به تاریخ پیوسته و به عنوان یک تجربه قابل درس آموزی است. به همین دلیل شایسته است در سالگرد خروج آمریکا از برجام به تحلیل این درسها بپردازیم.»

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره روند مذاکرات هسته‌ای گفت: «اولین درس برجام این است که سوءظن و بی اعتمادی که به آمریکا و اروپا وجود داشت، منطقی بوده و ریشه در واقعیت دارد. زیرا معلوم شد که آمریکا و اروپا تنها به دنبال منافع خود هستند و دستیابی به بازی برد برد در مذاکره با امریکا، تصور خوشبینانه‌ای بیش نیست. نکته مهم این است که شروطی که رهبر انقلاب - به درستی و بر اساس شناخت تاریخی و راهبردی خود از امریکا و اروپا - مطرح کردند و ‌رفتارهای آنها را پیش‌بینی کرده بودند، کاملا در رفتار طرف مقابل تحقق یافت و همه مردم و مسئولین، در عمل، این واقعیت را در رفتار دولتهای غربی مشاهده کردند.»

وی افزود: «درس دوم برجام این است که انتظارات مردم و کارآفرینان کشور را به سراب گشایش روابط جدید اقتصادی با غرب گره نزنیم، آنها را از برنامه ریزی خود باز نداریم و وقفه ای در مسیر واقعی رشد درون‌زای کشور خود که در دهه اول انقلاب شکل گرفته، به وجود نیاوریم.»

فرمانده اسبق سپاه پاسداران در ادامه اظهار داشت: «درس سوم برجام این است که در پیش گرفتن هرگونه وادادگی در برابر زیاده خواهی دولتهای غربی - آنطور که لیبرالهای داخلی ‌و تکنوکراتها می خواهند - نتیجه ای جز عقب افتادن کشور ما نخواهد داشت. این مهمتر از درسهای قبلی است.»

وی در ادامه با نقد سیاست‌های دولت‌های آیت‌الله هاشمی، خاتمی و روحانی بیان کرد: «مذاکرات برجام با رمز "کلید"، اغلب کارآفرینان ما را معطل و معلق نگه داشت و آنها را به این تصور کشاند که قرار است فتح الفتوحی در رابطه شکل گیرد و دیوار بی اعتمادی دو طرف برداشته شود. در مذاکرات برجام، از رهبری گرفته تا دولت و مجلس و بسیاری از نیروهای انقلاب با وجود انتقاداتی که درباره موضوع، محتوا، تیم و نتایج مذاکرات داشتند، از مذاکرات حمایت کردند. به همین دلیل انتظار می رفت مذاکرات برجام سرآغاز یک گشایش اقتصادی برای ایران باشد. دیپلمات های ایران هر چه در توان داشتند به کار بردند و بالاخره برجام به امضای دولت رسید. اکنون که برجام به عنوان موفق ترین دستاورد این اندیشه، زیر پای آمریکا و خیانت اروپا از بین رفته، نباید آن را "شکست فقط یک دولت" تلقی کرد بلکه باید شکست برجام را "شکست یک اندیشه در اداره کشور" آن هم در چند دولت دانست.»

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: «طرفداران و هواداران و مخالفان و منتقدان برجام، در یک سوال مشترک هستند و آن این است که ادامه اندیشه برجامی فارغ از نتایج و محتوای برجام آیا قابل تکرار است؟ و آیا نباید در این اندیشه تغییری به وجود آورد.»

دکتر محسن رضایی در پایان سخنان خود تصریح کرد: « دوران جدید عالم متأثر از کرونا بر وضعیت آمریکا و کشورهای اروپایی تأثیر خواهد گذاشت و سبب کم‌اقبالی کشورها به غرب خواهد شد. اما اندیشه نگاه به غرب در کشور باقی خواهد بود و باید برای آن چاره اندیشید.»

دکتر ناصر هادیان؛ استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران با بیان این که ترامپ فکر می کرد بدون هزینه می تواند از برجام خارج شود، اظهار داشت: «دستاورد های برجام 5 مورد بوده است: 1.شکست بن بست استراتژیک ایران 2.غیرامنیتی سازی کردن موضوع ایران 3. شکست اجماع بین المللی علیه ایران 4.عادی سازی ایران 5. لغو تحریم ها و دسترسی به منابع مالی»

وی افزود: «ما تهدید بمب را با ایده خروج تدریجی از برجام معتبرسازی کردیم. امروز غنی سازی 20 درصد در فردو، خط قرمز کشورهای طرف قرار داد است و ممکن است پرونده ما را به شورای امینت ببرند. باید مسئله تهدید جنگ را معتبر سازی کنیم و باید نشان بدیم که آماده ایم و تحولات دو سال اخیر نشان داد که ما آماده جنگ هستیم.»

در ادامه نشست دکتر ابراهیم متقی با مقایسه برجام و قرارداد ننگین 1919 عنوان کرد: «در آن زمان که برجام امضا شد، امکان زدن فردو برای آمریکا وجود نداشت. برجام که یک پلن است، حتی اگر معاهده هم بود، امکان خروج آمریکا وجود داشت. ما در وضعیت امضای برجام اصلا در شرایط بن بست استراتژیک قرار نداشتیم. مذاکره ادامه داشت و چندین دور مذاکره در مسقط صورت گرفت. امروز است که در وضعیت بن بست استراتژیک هسته‌ای قرار گرفتیم. برجام بر این مملکت بار شده است که امکان خروج از آن برای ایران وجود ندارد.»

وی اضافه کرد: «ما با برجام از وضعیت امنیتی شدن خارج نشدیم، در سال 2015 سند امنیتی ملی باراک اوباما ایران را بزرگترین تهدید برای امریکا و شرکای منطقه ای آن تلقی می کند. امروز آمریکا و غرب و آژانس حتی ابهام حقوقی هم به ما ندارند، چه رسد به اینکه در وضعیت ابهام استراتژیک قرار داشته باشند.ادراک مقامات دیپلماتیک ما سال 92 این بود که ما حتی تحمل چند ساعت جنگ با آمریکا را نداریم.»

این استاد دانشگاه با برشمردن برجام به عنوان یک مصیبت بزرگ برای امنیت ملی کشور ادامه داد: «اگر از ان پی تی  خارج شویم و غنی سازی 20 درصد کنیم، امکان کار کردن ما با مجموعه دموکرات هم از بین می رود. این یک تله گذاری جديد است و می تواند بازگشت قطعنامه ها و تحریم ها را در پی داشته باشد.»

دکتر بیژن پیروز؛ استاد اقتصاد سیاسی بین‌الملل دانشگاه تهران با بیان این که تک تک بندهای برجام استکباری نگاشته شده، افزود: «برجام باعث شد که نسل بعدی به درستی آمریکا را بشناسد. این درس بزرگ برجام است.»

در انتهای نشست نیز غسان بن جدو مدیر شبکه عربی المیادین از طریق ارتباط تصویری به بررسی وضعیت منطقه در پسابرجام پرداخت و گفت: «ما از بیرون احساس نگرانی زیادی می کنیم. جهان‌ به سمت یک تنش خطرناکی پیش می رود. جنگی که احتمالا بین آمریکا و چین خواهد بود. یک نگرانی دیگر وجود دارد، اینکه آمریکا موجب از بین رفتن حکومت ونزوئلا شود. جنگ بین محور مقاومت و رژیم صهیونیستی سومین نگرانی است.»

وی با زیرکانه خواندن عدم خروج ایران از برجام افزود: «ترامپ فکر می کرد ایران از برجام خارج می شود و با این خروج ایران در منطقه و جهان منزوی می شود، اما این اتفاق رقم نخورد. علاوه بر این ترامپ معتقد بود با خروج از برجام، فشار اقتصادی داخلی بر ایران افزایش می یابد. ترامپ به دنبال این است که ایران را در موضع ضعف پای میز مذاکره بکشاند و دنبال مذاکره تاریخی با رهبر معظم انقلاب اسلامی است. امروز دولت ترامپ با این موضوع مواجه است که اروپا به اندازه کافی در کنار آن نیست و این در حالی است که امروز آمریکا در خاورمیانه از ایران گرفته تا سوریه و عراق گرفتار است.

در پایان این نشست حاضران به بحث و تبادل نظر پیرامون آینده برجام و تأثیر آن بر منطقه و ایران پرداختند و سخنرانان به پرسش‌های طرح شده پاسخ گفتند.

پایان خبر.