قدرت تجارت دریایی، برآیند موقعیت استراتژیک درکنار توسعه زیرساخت های ارتباطی و ظرفیت های بندری (درآموخته هایی از تجربه سنگاپور در مسیر توسعه دریامحور)

سنگاپور کشوری است که از نظر مساحت کمی کوچیک‌تر از شهر تهران است. مستعمره سابق بریتانیا در اواسط دهه ۱۹۰۰ با بیکاری شدید، بحران مسکن و تحولات سیاسی مواجه بود، اما این جزیره کوچک، با منابع طبیعی اندک هم‌اکنون تبدیل به رهبری جهانی در پالایش نفت، سفر‌های هوایی و کشتیرانی شده و امروزه یکی از ثروتمندترین کشور‌های جهان است. این کشور طی ۴۰ سال اصلاحات اقتصادی مستمر، تبدیل به یکی از پیشرفته‌ترین کشور‌های جهان شده است. در سال ۲۰۲۳ برای دهمین سال متوالی بر‌اساس شاخص توسعه مرکز کشتیرانی بین‌المللی شین‌هوا و داده‌های دریافتی صرافی بالتیک (ISCDI) رتبه اول را در بین بنادر و مراکز دریایی به عنوان برترین مرکز دریایی کسب کرد. برخی از عوامل پیشرفت سنگاپور عبارتند از: ۱-مدیریت مؤثر و کارآمد: دولت به عنوان یکی از نهاد‌های نمونه در برنامه‌ریزی و حکمرانی موثر مشهور است و از هماهنگی بین بخش‌های مختلف اقتصادی برخوردار است. ۲-سرمایه‌گذاری در تعلیم و تربیت: از طریق سرمایه‌گذاری بسیار قوی در سیستم آموزش عالی و مهارت‌های کارآمد جوانان، استعداد‌های بومی خود را توسعه داده است. ۳-تعامل دولت، صنعت و آموزش عالی: همکاری بین دولت، صنعت و دانشگاه‌ها در این کشور به‌عنوان یک عامل توسعه بسیار مؤثر در تغییر به سمت اقتصاد دانش‌بنیان شناخته شده است. ۴-فراهم کردن زیرساخت‌های حمل و نقل موثر: برای پیشبرد تجارت و نقل و انتقالات بین‌المللی، زیرساخت‌های حمل و نقل کیفیت بالا و منظمی را ایجاد کرده است. ۵-تنوع اقتصادی: با بهره‌گیری از تنوع در بخش‌های صنعتی مختلف، به سرعت پیشرفتی چشمگیر را تجربه کرده است. صنایع پیشران توسعه سنگاپور شامل این موارد است: ۱-صنعت حمل و نقل و بنادر کلیدی: بازرگانی دریایی یکی از مهم‌ترین پیشران‌های اقتصاد سنگاپور در سال‌های اخیر است. به دلیل قرارگرفتن در منطقه‌ای مهم در آسیای جنوب شرقی از صنعت حمل و نقل و لجستیک قوی برخوردار است. بنادر بزرگ بین‌المللی آن، جاده‌های خوب و سیستم حمل و نقل مدرن آن را به یک مرکز جهانی در این صنعت تبدیل کرده است. ۲-صنایع الکترونیک و فناوری اطلاعات: سنگاپور یکی از پیشگامان صنعت فناوری اطلاعات (IT) در منطقه آسیا است. شرکت‌های معروفی مانند سامسونگ، دل و اچ پی، با شناخت ظرفیت‌های این کشور و نیرو‌های متخصص آن، از دهه‌های قبل بخش زیادی از فعالیت‌های خود را در این کشور مستقر کردند. ۳-خدمات مالی: به عنوان یک مرکز مالی و بانکی معتبر در آسیا شناخته می‌شود. تاسیسات بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بورس اوراق بهادار و شرکت‌های بیمه مهمی در این صنعت فعال هستند. ۴-صنایع شیمیایی و پتروشیمی: صنایع شیمیایی و پتروشیمی به دلیل مکان استراتژیک خود به عنوان یک ورودی برای مواد اولیه و بعنوان یک صادرکننده کالای متوسط نفتی مهم بوده است. شرکت‌های نفت و گاز و شیمیایی بزرگی در این صنعت در این کشور فعالیت می‌کنند. ۵-گردشگری: صنعت گردشگری نیز در این کشور مهم است. شهر با شبکه زیبایی از باغ‌ها، پارک‌ها و مراکز خرید، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، هتل‌های برجسته و رستوران‌های معروف جذابیت‌های خاصی برای گردشگران دارد. از دلایل عمده رشد اقتصادی این کشور می¬توان به این موارد اشاره نمود: رشد سریع اقتصاد سنگاپور تا حد زیادی به سیاست‌هایی نسبت داده می¬شود که ثبات اقتصاد کلان، تورم پایین، نرخ‌های بهره واقعی مثبت، مدیریت مالی سالم، سیاست‌های تجارت خارجی لیبرال و سیاست‌هایی در خصوص نرخ ارز به همراه داشت و از دوره‌های طولانی‌مدت ناهماهنگی نرخ ارز جلوگیری می‌کرد. جو سرمایه‌گذاری خارجی زمینه را برای رشد سریع سرمایه‌گذاری و صادرات فراهم کرد. زیرساخت‌های سالم، سرمایه‌گذاری فراهم و تعهد به ارتقای سرمایه انسانی از طریق سرمایه‌گذاری در آموزش حرفه‌ای را پایه‌ریزی کرد. این کشور سومین مرکز بازار تبادل ارز خارجی، سومین مرکز اقتصادی جهان، سومین مرکز پالایش و تجارت نفت، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های تاسیسات نفتی جهان، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تعمیر کشتی دنیا و از مراکز بزرگ لجستیک جهان به شمار می‌رود. در شاخص آزادی اقتصادی، سنگاپور در بالاترین رده‌های جهانی قرار گرفته و نیز رده نخست شاخص «آسانی انجام کسب‌وکار» را از آن خود کرده است. این کشور جزو «چهار اژد‌های آسیایی» یعنی هنگ‌کنگ (چین)، کره‌جنوبی، تایوان و سنگاپور است. علاوه بر جایگزینی واردات، دولت مشوق‌های مالی را برای تشویق توسعه بخش تولید سنگاپور به اجرا گذاشت. «فرمان صنایع پیشگام» و «فرمان توسعه صنعتی»، که در سال ۱۹۵۹ وضع شدند، به دولت اجازه داد تا به شرکت‌هایی که در این کشور به‌ویژه در فعالیت‌هایی با جذب زیاد نیروی کار سرمایه‌گذاری می‌کنند، معافیت‌های مالیاتی اعطا کند. پتروشیمی جزو اولین بخش‌هایی بود که از این طرح‌ها بهره‌مند شد و غول نفت‌وگاز رویال داچ شل در سال ۱۹۶۱ از این معافیت‌ها بهره فراوان برد. هم‌اکنون شرکت رویال داچ شل برنامه دارد جزیره پولا بوکوم سنگاپور را به یکی از شش پارک انرژی و مواد شیمیایی دنیا تبدیل کند و این جزیره در آینده‌ی فرایند گذار انرژی به زنجیره‌های جدید تامین انرژی پاک در دنیا، نقشی عمده خواهد داشت. درس آموخته یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های بندر سنگاپور در این است که پیوند دهنده قاره‌های متنوع بوده و به ۶۰۰ بندر دیگر متصل است و هر روزه به بندر‌های بزرگ دنیا سفر دریایی می کند. پروژه های بندری کشور در سراسر دنیا گسترده‌تر می گردد و همین مسئله اقتصاد کشور سنگاپور را رو به رشد می‌برد. این بندر را می‌توان به عنوان هوشمند‌ترین بندر در دنیا به شمار آورد. بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تجاری این بندر در کشور سنگاپور به شیوه نوین و با استفاده کردن از زیر ساخت‌های دیجیتالی و اینترنتی انجام می‌شود. بندر سنگاپور به عنوان سومین مرکز پالایش و بازرگانی نفت در جهان شناخته می‌شود. همچنین این بندر را به عنوان دومین بندر کانتینری دنیا می‌شناسند. با اینکه کشور سنگاپور، نفت در درون خودش ندارد و کمترین منابع طبیعی را در دل خود جای داده است با این همه، بیشتر از نیم قرن است که اقتصاد روز دنیا در کشور سنگاپور حرف اول را می‌زند. اهمیت سنگاپور به این دلیل است که می‌آموزد بدون داشتن هیچ نوع مواد اولیه و تنها با تکیه کردن بر بنادر مجهز و پیشرفته می توان از صادرات و واردات مواد اولیه کشور‌های دیگر به فرآورده‌های مهم و به روز جهان دستیابی پیدا کرد و ثروتمند شد. تجربه موفق کشور‌های سنگاپور و مالزی در کنار تجربه کمتر موفق اندونزی و فیلیپین نشان می دهد که داشتن جایگاه جغرافیایی استراتژیک برای تبدیل شدن به یک قدرت تجارت دریایی کافی نیست؛ برای تحقق این هدف لازم است زیرساخت‌های ارتباطی و ظرفیت‌های بندری به میزان قابل توجهی توسعه یابد و به استاندارد‌های جهانی نزدیک شود.