" بررسی وضع موجود سیاست‌ها و راهبردهای مربوط به سبک زندگی ایرانیان"

خلاصه

نشست تخصصی بررسی وضع موجود سیاست‌ها و راهبردهای مربوط به سبک زندگی ایرانیان از طرف گروه پژوهش‌های اجتماعی در ٢٥ بهمن ١٣٩٤ برگزار شد.
سبک زندگی به عنوان موضوعی چند وجهی و کلان نیازمند همکاری‌های فرا نهادی و سیاست گذاری‌های کلان و بلند مدت است. تصمیماتی که در این حوزه گرفته می‌شوند نیازمند پژوهش‌های راهبردی در سطوح خرد و کلان هستند و بررسی نهادهای اصلی پژوهشی و تصمیم گیری در کشور می‌تواند در ایجاد فضای جدید برای بهبود سبک زندگی ایرانیان مؤثر باشد.

نتایج

سبک زندگی به عنوان موضوعی چند وجهی و کلان نیازمند همکاری‌های فرا نهادی و سیاست گذاری‌های کلان و بلند مدت است. تصمیماتی که در این حوزه گرفته می‌شوند نیازمند پژوهش‌های راهبردی در سطوح خرد و کلان هستند و بررسی نهادهای اصلی پژوهشی و تصمیم گیری در کشور می‌تواند در ایجاد فضای جدید برای بهبود سبک زندگی ایرانیان مؤثر باشد. معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک به قصد رصد این سیاست گذاری‌ها و بررسی وضع موجود در حوزه سبک زندگی و تشخیص اولویت‌ها و اتخاذ تصمیم‌های راهبردی، نشستی را با این موضوع برگزار کرد. مهمانان این نشست آقایان معینی، معاون توسعه شورای فرهنگ عمومی، عبدالملکی مشاور رییس مرکز پژوهش‌های صدا و سیما، و فراهانی دبیر کارگروه جوانان مرکز پژوهش‌های مجلس به همراه مدیران و کارشناسان مرکز بودند.
این نشست در دو بخش اصلیِ بیان وضعیت نهادهای مدعو در حال حاضر و ارائه پیشنهادهای راهبردی در حوزه سبک زندگی برگزار گردید که در ادامه به طور مبسوط تشریح می‌شود.
وضع موجود
در بخش اول نشست مهمانان به توضیح آن چه تا کنون در سازمان‌های متبوع خود انجام شده است پرداخته و دلیل انجام فعالیت‌های سازمان خود را شرح دادند.
ابتدا جناب آقای معینی از شورای فرهنگ عمومی کشور مساله حجاب به صورت اختصاصی و خانواده به صورت عمومی را از دغدغه‌های اصلی شورای فرهنگ عمومی بر شمردند. در ادامه ایشان به بیان این نکته پرداختند که به علت نبود اطلاعات مناسب از نحوه و میزان مصرف فرهنگی جامعه (شامل مصرف رسانه ای، محصولات هنری، پوشاک و لوازم التحریر و ...) سیاست گذاری فرهنگی (مانند سیاست گذاری در حوزه حجاب) تا به حال توفیق چندانی نداشته است و تا ارزش‌های فرهنگی در میان و کف جامعه پذیرفته و نهادینه نشود نمی‌توان توفیق چندانی برای تغییر سبک زندگی ایرانیان متصور بود. مسائلی که به عنوان ارزش‌های عمومی در نظر گرفته می‌شوند غالباً با واقعیت جامعه فاصله دارند و همین ارزش‌ها نیز به صورت مناسب منتقل نمی‌شوند و به صورت گسترده و با اثرگذاری کم به جامعه تزریق می‌شوند که به این دلیل باعث افزایش بی مورد دانش در جامعه می‌گردد که بدون اثر گذاری، فقط استهلاک آن را موجب می‌شوند.
در ادامه دکتر عبدالملکی از مرکز پژوهش‌های صدا و سیما به پیوست حکم رییس جدید صدا و سیما و تاکید بر مساله سبک زندگی در آن اشاره داشتند و بیان کردند که بیش از 60 عنوان تحقیق در این مرکز انجام شده و یا در دست انجام است که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به حوزه سبک زندگی مربوط هستند. از مهم‌ترین این تحقیقات، پژوهشی است که در آن شاخص‌های سبک زندگی غربی استحصال شده و در تقابل با ارزش‌های فرهنگی و سبک زندگی ایرانی اسلامی بررسی شده‌اند، همچنین وضعیت کنونی جامعه ایران مطالعه شده است و روش‌های تغییر سبک زندگی جامعه ایران به سمت ارزش‌های فرهنگی بومی نیز در آینده این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
ایشان دلیل اصلی عدم توفیق سیاست گذاری در حوزه سبک زندگی را نبود الگوی های مناسب، گفتمان‌های بومی و همچنین داشتن دیدگاه سلبی و سخت در میان مسوولین دانستند. ایشان به عنوان متخصص رسانه یکی از معضلات سبک زندگی را این گونه بیان کردند که که محتوای رسانه ای و فرهنگی در ایران توسط مخاطب ایرانی خریداری می‌شود و تا این خریدار کاملاً شناخته نشده و نیازهایش بررسی نگردد ایجاد محتوای فرهنگی و هنری برای تغییر در سبک زندگی راه به جایی نخواهد برد.
در ادامه این بخش نیز آقای فراهانی از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به توضیح برخی مطالعات انجام شده و مرتبط با سبک زندگی در مرکز پژوهش‌ها پرداختند. ایشان با اتکا به این پژوهش‌ها بیان کردند که بسیاری از دغدغه‌های موجود در مورد سبک زندگی لزوماً واقعی نیستند و گاهی بدبینی‌هایی در مورد آسیب‌های مربوط به سبک زندگی وجود دارند که با شدت و حدت بی مورد بیان شده‌اند. به عنوان مثال آسیب‌های مربوط به میزان استفاده از لوازم آرایشی و یا حجاب از این گونه هستند.
در پایان دکتر غلامی پور از کارشناسان مرکز به این نکته پرداختند که در مواجهه با مساله سبک زندگی تفکیک در موضوعات و حوزه‌ها صورت نمی‌گیرد که باعث آشفتگی در اظهار نظرها و موضع گیری‌ها می‌شود.
پیشنهادها و راهبردها
در بخش دوم این نشست مدعووین به بیان پیشنهادات و راهبردها و در مجموع آن چه متوجه آینده تحقیق و پژوهش در حوزه سبک زندگی است پرداختند که در زیر می‌آید:
جامعه ایرانی به عنوان مورد اصلی مطالعات سبک زندگی باید به درستی و کامل شناخته شده و نحوه مصرف فرهنگی او (مصرف رسانه ای، پوشاک، محصولات هنری و ...) مورد بررسی موشکافانه قرار گیرد.
آموزش، تربیت و نظارت در سنین دبستان تا پایان دبیرستان (آموزش k-12) در حوزه سبک زندگی نقش اساسی داشته و مطالعات بنیادی در این حوزه ضرورت دارد.
الگو سازی (مانند ستاره سازی در دنیای هنر، ورزش، سیاست و ...) در راهبری جامعه به سوی سبک زندگی آرمانی نقش بسیار مهمی دارد که رسانه در این زمینه می‌تواند بسیار کارساز بوده و به همین جهت اقدامات رسانه ای در این خصوص اهمیت دارد.
دو مساله اساسی با سبک زندگی رابطه نزدیک داشته که هنگام بررسی و مطالعه این حوزه باید در اولویت قرار گیرند:
مسائل اقتصادی بر سبک زندگی تاثیرات گسترده و غیرقابل انکاری می‌گذارند.
دوران انحصار در خصوص ارزش گذاری در مورد سبک زندگی به پایان رسیده و هم اکنون جامعه از روش‌های مختلفی اقدام به برگزیدن ارزش‌های خود می‌کند (به عنوان نمونه صدا و سیما دیگر مرجع اصلی مردم به عنوان یک رسانه فراگیر نیست و اینترنت، شبکه‌های مجازی، تلویزیون‌های ماهواره و ... بر مصرف رسانه ای مردم مؤثر هستند.)
در آخر اینکه قبل از هرگونه تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه سبک زندگی باید پژوهش‌های بنیادی در این مورد صورت گیرد و صرف اتکا به استاد بالادستی و آرمان‌های اعتقادی و فرهنگی نمی‌توان انتظار تغییرات گسترده داشت.