بحران نتانیاهو؛ رژیم صهیونیستی در بن‌بست سیاسی

مقدمه

چهارمین انتخابات پارلمانی رژیم صهیونیستی طی دو سال گذشته، سوم فروردین ۱۴۰۰ برگزار شد که در نتیجه آن ۱۳ حزب از جناح‌های مختلف موفق شدند به کنست راه یابند. بنیامین نتانیاهو رهبر حزب «لیکود» هر چند موفق شد در رقابت با دیگر احزاب، بویژه حزب «یش عتید» (آینده آنجاست) به رهبری «یائیر لاپید» بیشترین تعداد کرسی‌ها را از آن خود کند، اما تاکنون موفق به کسب ۶۱ کرسی لازم برای تشکیل دولت جدید نشده است؛ ائتلاف احزاب راستگرای مذهبی با حزب لیکود نیز نتوانست حد نصاب لازم برای تشکیل دولت ائتلافی را در اختیار نخست وزیر کنونی رژیم صهیونیستی قرار دهد.
«رووین ریولین» رئیس جمهور رژیم صهیونیستی، پس از مشورت با نمایندگان احزاب راه یافته به کنست، ۱۷ فروردین ماه، بنیامین نتانیاهو را مامور تشکل دولت جدید کرد. در حالیکه فرصت ۲۸ روزه او برای تشکل دولت جدید به سرعت در حال سپری شدن است، اما او موفق به کسب حمایت احزاب دیگر برای کسب کرسی‌های لازم در کنست نشده است؛ بنابراین در آخرین اقدام، خواستار برگزاری انتخابات مستقیم برای انتخاب نخست وزیر شده است که این درخواست نیز مخالفت دیگر احزاب رقبب را به دنبال داشته است. این مسئله بحران سیاسی دو سال اخیر رژیم صهیونیستی را با بن‌بست مواجه ساخته و امید‌ها برای تشکیل دولت ائتلافی جدید را بیش از پیش کمرنگ ساخته است.

احزاب راه یافته به کنست

پس از انتخابات فروردین ماه، ۱۳ حزب به کنست راه یافتند. حزب «لیکود» با ۳۰ کرسی بیشترین تعداد کرسی را به دست آورد. حزب «یش عتید» به رهبری «یائیر لاپید» با کسب ۱۷ کرسی پس از حزب «لیکود» موفق به کسب بیشترین کرسی‌های کنست شد.

حزب مذهبی «شاس» به رهبری «آریه درعی» ۹ رای، حزب «آبی-سفید» به رهبری «بنی گانتز» ۸ رای، حزب‌های «یامینا» به رهبری «نفتالی بنِت»، «یهودیت تورات متحد» به رهبری «موشه غافنی»، «اسرائیل بیتنا» به رهبری «اویگدور لیبرمن» و «کارگر» به رهبری «میراو میخائیلی» هر یک ۷ کرسی، حزب‌های «امید نو» به رهبری «گیدئون سائر»، «لیست مشترک» به رهبری «ایمن عوده»، «صهیونیسم مذهبی» به رهبری «بتسائیل سموتریش» و «مرتز» به رهبری «نیتزان هوروویتز» هر یک ۶ کرسی و در نهایت «لیست متحد عربی» به رهبری «منصور عباس» ۴ کرسی را کسب کردند.

جناح‌بندی‌های سیاسی پس از انتخابات چهارم

۱۳ حزب راه یافته به کنست، فارغ از جناح بندی‌های مرسوم سیاسی در رژیم صهیونیستی از قبیل جناح چپ، راست، عرب وغیره بر مبنای موافقت یا مخالفت با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر کنونی رژیم صهیونیستی به سه جناح تقسیم شده‌اند:
- جناح متحدان بنیامین نتانیاهو
- جناح مخالفان بنیامین نتانیاهو
- جناح غیر متعهد‌ها
جناح متحدان بنیامن نتانیاهو علاوه بر حزب «لیکود» شامل احزاب راستگرای مذهبی از قبیل حزب «شاس»، حزب «یهودیت تورات متحد» و حزب «صهیونیسم مذهبی» است. مجموع کرسی‌های کسب شده توسط این جناح ۵۲ کرسی است. جناح مخالفان نتانیاهو اتحاد ناهمگونی از احزاب راست میانه از قبیل «آبی سفید»، «اسرائیل بیتنا»، «امید نو»، احزاب چپ از قبیل؛ «کارگر» و «مرتز»، حزب میانه‌رو و لیبرال «یش عتید» و همچنین احزاب عربی شامل حزب «لیست مشترک» است که خود از سه حزب عربی «حدش»، «بلد» و «تال» که عموما احزاب ملی گرای سکولار عرب هستند، تشکیل شده است. تنها نقطه اشتراک این اتحاد ناهمگون، ضدیت و مخالفت با نخست وزیری بنیامین نتانیاهو است.

مجموع کرسی‌های کسب شده توسط این جناح که به اصطلاح «جناح تغییر» نامیده می‌شود، ۵۷ کرسی است.
جناح سوم شامل حزب تندرو و راستگرای «یامینا» و همچنین حزب «فهرست متحد عربی (راعم)» است که عموماً به عنوان یک حزب عرب محافظه‌کار و اسلام گرا شناخته می‌شود. از آنجا که ائتلاف هر یک از احزاب جناح سوم با دو جناح موافقان و مخالفان بنیامین نتانیاهو می‌تواند سرنوشت نخست وزیری را مشخص نماید از دو حزب «یامینا» و «فهرست متحد عربی» به عنوان احزاب دولت‌ساز یاد می‌کنند. مجموع کرسی‌های کسب شده توسط این جناح ۱۱ کرسی است.

آینده؛ دولت ائتلافی شکننده یا برگزاری انتخابات پنجم

چنانچه ذکر شد «رووین ریولین» رئیس جمهور رژیم صهیونیستی پس از مشورت با نمایندگان احزاب راه یافته به کنست، بنیامین نتانیاهو را مامور تشکیل دولت جدید کرد. در فاصله کمتر از دو هفته به پایان فرصت نتانیاهو برای تشکیل دولت جدید، او موفق به کسب حمایت‌های لازم برای به دست گرفتن قدرت نشده است.
نتانیاهو هرچند هنوز کور سوی امیدی به کسب حمایت حزب راست‌گرای «یامینا» به رهبری «نفتالی بنت» دارد، اما حتی پیوستن حزب «یامینا» به جناح موافقان نتانیاهو نیز حد نصاب لازم برای کسب ۶۱ کرسی کنست را در اختیار وی قرار نخواهد داد. به این ترتیب، نخست وزیر کنونی رژیم صهیونیستی برای کسب بقیه کرسی‌ها، به حمایت دیگر احزاب بویژه حزب «فهرست متحد عربی» نیازمند است.
حزب «فهرست متحد عربی» هرچند اتحاد با نتانیاهو را رد نکرده است، اما احزاب مذهبی متحد نتانیاهو بویژه حزب «صهیونیسم مذهبی» با مشارکت یک حزب عربی اسلام‌گرا در تشکیل دولت ائتلافی با رهبری نتانیاهو مخالف هستند و مشارکت حزب «فهرست متحد عربی» در ائتلاف با نتانیاهو را به معنای کناره‌گیری خود از ائتلاف با نتانیاهو مطرح کرده‌اند. این مسئله شانس حضور حزب «فهرست متحد عربی»، به عنوان نخستین حزب عربی حاضر در تشکیل دولت ائتلافی با حضور احزاب راست‌گرا را کمرنگ کرده است. دیگر احزاب راستگرای حاضر در جناح مخالفان نتانیاهو نیز تاکنون تنها راه حضور خود در تشکیل دولت ائتلافی با حضور دیگر احزاب راستگرا را کناره گیری نتانیاهو از قدرت معرفی کرده‌اند.

براساس معادلات ذکر شده، تشکیل دولت ائتلافی توسط بنیامین نتانیاهو در شرایط کنونی امری دشوار به نظر می‌رسد. حتی در صورتی که نتانیاهو موفق به تشکیل دولت ائتلافی با مشارکت «نفتالی بنت» و «منصور عباس» شود، با توجه به زیاده خواهی‌های «نفتالی بنت» مبنی کسب منصب نخست وزیری و اختلاف میان احزاب مذهبی با احزاب عربی، بهنظر می‌رسد که دولت ائتلافی جدید نیز احتمالا سرنوشت مشابه با دولت کنونی پیدا خواهد کرد.
نتانیاهو اکنون ناامید از کسب حمایت برخی از احزاب جناح مخالف یا جناح غیر متعهد، خواهان برگزاری انتخابات مستقیم برای انتخاب نخست وزیر شده است. بنیامین نتانیاهو پیش از این در دهه ۹۰ با استفاده از همین تاکتیک موفق به شکست دادن «شیمون پرز» در سال ۱۹۹۶ شد و به عنوان اولین نخست وزیر با رای مستقیم انتخاب شد. شاید آگاهی رقبای نتانیاهو از همین سابقه تاریخی یکی از دلایلی است که رهبران احزاب «جناح تغییر» از قبیل «یائیر لاپید»، «گیدئون سائر»، «بنی گانتز»، «میراو میخائیلی» و «آویگدور لیبرمن» را وادار به مخالفت با این درخواست کرده است.
در سمت مقابل جناح مخالفان نتانیاهو به رهبری «یائیر لاپید» تلاش کرده‌اند با مطرح کردن پیشنهاد نخست وزیری به «نفتالی بنت»، مانع از پیوستن حزب «یامینا» به جناح موافقان نتانیاهو گردند. در همین راستا «یائیر لاپید» در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که انتظار دارد پس از ناکامی نتانیاهو در تشکیل دولت ائتلافی» رووین ریولین» رئیس جمهور رژیم صهیونیستی وی را به دلیل کسب بیشترین کرسی پس از نتانیاهو، مامور تشکیل دولت جدید نماید.
در صورت ناکامی نتانیاهو در تشکیل دولت جدید و دستور رئیس جمهور رژیم صهیونیستی به «یائیر لاپیر» برای تشکیل آنچه که وی آن را دولت وحدت اسرائیل می‌نامد، باید دید آیا دولت وحدت اسرائیل (در صورت شکل گیری و کنار زدن نتانیاهو از قدرت) می‌تواند میان منافع و انگیزه‌های متضاد طیف‌های مختلف حاضر در دولت از احزاب راست افراطی گرفته تا احزاب چپ و همچنین احزاب عربی توازن ایجاد کند؟ در صورت برکناری بنیامین نتانیاهو از قدرت به عنوان تنها نقطه اشتراک همه طیف‌های یاد شده، اتحاد شکننده «جناح تغییر» چقدر دوام خواهد آورد؟

نتیجه‌گیری

بحران سیاسی که از دو سال پیش، با انحلال کنست و برگزاری زودهنگام انتخابات در آوریل ۲۰۱۹ آغاز شد اکنون با ناکامی حزب‌های مهم در کسب کرسی‌های لازم برای تشکیل دولت پس از انتخابات مارس ۲۰۲۱ به بن‌بستی جدی و پیچیده تبدیل شده است. هر چند در تاریخ رژیم صهیونیستی هیچ یک از احزاب اکثریت قاطع برای تشکیل دولت را به دست نیاورده است، اما تحولات جاری پس از انتخابات چهارم فروردین نشان می‌دهد آن‌ها در بن بست کنونی حتی از تشکیل دولت ائتلافی نیز عاجز هستند.
فارغ از ضعف‌های ساختار سیاسی رژیم صهیونیستی، مهمترین عاملی که موجب چنین بن بستی شده است، اختلاف نظر موجود میان احزاب مختلف بویژه احزاب جناح راست بر سر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر کنونی رژیم صهیونیستی است. نتانیاهو که اکنون با پرونده باز قضایی روبرو است بیش از هر زمان دیگری تلاش دارد تا در قدرت باقی بماند، اما بهنظر می‌رسد وی در طی طولانی‌ترین دوران نخست وزیری رژیم صهیونیستی از ۲۰۰۹ تا کنون، کارت‌های بازی خود برای حفظ این جایگاه را پیش از این بازی کرده است بنابراین دیگر احزاب حاضر به ائتلاف با او برای تشکیل دولت جدید نیستند. در نتیجه وی درخواست برگزاری انتخابات مستقیم را ارائه کرده که پیش از این در سال‌های ۱۹۹۶، ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱ تجربه ناموفقی را شاهد بوده است؛ بنابراین بن بست سیاسی کنونی رژیم صهیونیستی یا باید با قربانی کردن نتانیاهو خاتمه یابد یا منتظر شکل گیری دولت‌های ائتلافی شکننده، تکرار انتخابات و تداوم بن سیاسی باشیم.