جمهوری اسلامی ایران در قرن آسیایی ۲۱

نقش چین به دلیل به چالش کشیدن قدرت هژمونی غرب به ویژه آمریکا در تغییر ثقل قدرت از غرب به آسیا و شرق حائز اهمیت است.

سیدمرتضی عریضیمیبدی، پژوهشگر پژوهشکده تحقیقات راهبردی در برنامه «گفتگوی سیاسی» رادیو گفتگو با موضوع «افول آمریکا، قرن آسیایی ۲۱ و اهمیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران» به نقش پیشرو قدرت‌های نوظهور آسیا در اقتصاد قرن ۲۱ اشاره کرد.
وی نقش چین را در تغییر ثقل قدرت از غرب به آسیا و شرق حائز اهمیت دانست چراکه این کشور از طریق سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی همچون گروه «بریکس»، سازمان همکاری شانگ‌های و پیمان مشارکت اقتصادی جامعه منطقه‌ای توانسته قدرت هژمونی غرب به‌ویژه آمریکا را به چالش بکشد.
عریضی میبدی با اشاره به جایگاه دوم چین در اقتصاد جهانی، سهم صادرات این کشور را ۲ ٫ ۵ تریلیون دلار عنوان کرد. همچنین در دوران شیوع کرونا، این کشور را با توجه به رشد مثبت اقتصادی ۲ ٫ ۳، تنها کشوری در جهان دانست که رشد مثبت اقتصادی را تجربه کرده است.
این کارشناس، مهم‌ترین مؤلفه به چالش کشیدن اقتصاد آمریکا توسط چین، ثبت ۲۸۰ میلیارد دلار موازنه تجاری منفی، علی‌رغم جنگ تجاری و تعرفه‌ای دولت ترامپ علیه چین دانست.
وی در مورد چین ابراز داشت که این کشور در حوزه نظامی با توجه به فناوری برتر در حوزه هسته‌ای، موشکی، ساخت ناو هواپیمابر و جنگنده‌های عملیاتی رادار گریز در حال به چالش کشیدن هژمونی نظامی آمریکاست.
همچنین با اشاره به برتری قدرت سایبری چین در جهان و میزبانی این کشور از بزرگ‌ترین جامعه آنلاین در جهان، بر پیشی گرفتن این کشور در حوزه توانمندی‌های تجسسی و دفاع سایبری از آمریکا تأکید کرد.
وی راهبرد‌های ایران را در مواجهه با تحولات جهان و قرن ویژه را این‌چنین برشمرد که جمهوری اسلامی ایران باید بتواند روابط خود را با قدرت‌های نوظهور شرقی نهادمند کند. مهم‌ترین دلیل نهادمندسازی این روابط را وجود چشم‌انداز‌های متعدد و بعضاً متعارض در میان مقامات دانسته که در نتیجه منجر به موقتی و مقطعی شدن روابط ایران با چین و روسیه شود.
از نگاه مهمان برنامه، دومین راهبرد ایران به ائتلاف با قدرت‌های نوظهور شرقی به‌ویژه روسیه برمی‌گردد تا بتواند از طریق این اتحاد، مداخلات آمریکا را در منطقه کاسته و علیه آمریکا و متحدان منطقه ایش موازنه ایجاد کند. همچنین راهبرد بعدی را ائتلاف با چین و روسیه در برابر دشمنان و رقبای منطقه‌ای همچون عربستان و امارات و ترکیه عنوان کرد.
عریضی میبدی در ادامه بیان داشت که در شرایط فعلی، مهم‌ترین رقبای منطقه‌ای ایران شامل عربستان سعودی، امارات، قطر، ترکیه و پاکستان هستند.
رقابت ایران با عربستان را در سه قسمت نفوذ سیاسی و امنیتی در کشور‌های عراق، لبنان، فلسطین و یمن، تصاحب بازار‌های منطقه‌ای همچون عراق و کنترل گذرگاه‌های راهبردی همچون تنگه هرمز و باب المندب ارزیابی کرد.
ایران و امارات در حوزه بندری میان جبل علی و بندر چابهار و امام خمینی (ره)، مالکیت بر جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، کوچک و ابوموسی و اختلاف در قیمت‌گذاری نفتی در اوپک با یکدیگر رقابت دارند. رقیب بعدی ایران قطر است که بر سر منابع گازی به‌ویژه استخراج گاز طبیعی از میدان مشترک پارس جنوبی اختلافات دارند.
ترکیه به‌عنوان همسایه شمال غربی ایران، رقیب دیگری برشمرد که در حوزه دسترسی به منابع آبی و بازار‌های منطقه‌ای به‌ویژه سوریه رقابت جدی ایجاد کرده است. علاوه بر آن در حوزه انرژی نیز بین این دو کشور در مناطق کردنشین رقابت‌هایی وجود دارد.
وی پاکستان را آخرین رقیب منطقه‌ای ایران در حوزه بندری میان چابهار و گوادر جهت جذب سرمایه‌های چین و هند ارزیابی کرد.
در قسمت پایانی گفتگو، پژوهشگر مسائل منطقه‌ای اهمیت قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین را متذکر شد و بیان داشت که با توجه به بین‌المللی شدن قدرت چین تا ۲۵ سال آینده و سرمایه‌گذاری قابل توجه مؤسسه مالی سیتیک تراست در حوزه زیرساختی ایران، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند رشد اقتصادی درون‌زا و جهش تولید را طی چند سال آینده تجربه کند. عریضی میبدی یادآور شد که گرچه چین توانایی تقویت زیرساخت‌های آسیب‌دیده ناشی از تحریم‌ها را دارد بااین‌حال روندترمیم اقتصادی ایران باید به موازات رونق و جهش تولید سازمان‌دهی و در راستای ممانعت از چینی شدن اقتصاد ایران جهت‌دهی کرد.