"تحلیل و بررسی پیامدهای اوترنت "

خلاصه نشست

نشست تخصصی تحلیل و بررسی پیامدهای اوترنت با حضور دکتر محمد سلطانی‌فر (مدیر گروه پژوهش‌های رسانه) و متخصصان حوزه رسانه و ارتباطات آقایان دکتر سید محسن بنی‌هاشمی (عضو هیئت‌علمی دانشکده صداوسیما)، دکتر حمید ضیائی پرور (دکترای تخصصی علوم ارتباطات؛ استاد دانشگاه)، دکتر زهرا خرازی آذر (استاد دانشگاه؛ عضو هیئت‌علمی گروه علوم ارتباطات)، قائم شریعتی نیاسر (مشاور و دستیار ویژه معاون پژوهش‌های فرهنگی اجتماعی)، زهرا بهبهانی (پژوهشگر گروه پژوهش‌های رسانه)، تعدادی از پژوهشگران مرکز تحقیقات استراتژیک و جمعی از دانشجویان علوم ارتباطات، مورخ دوشنبه 4 مردادماه 1395 ساعت 13:30 الی 15:30 در معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی به همت گروه پژوهش‌های رسانه تشکیل شد.

اوترنت محصول شرکتی با نام MDIF در امریکا است که از سال 1995 شروع به جمع‌آوری و قرار دادن محتوای موجود بر روی اینترنت در ماهواره‌های خود کرده و اکنون پایگاه اطلاعاتی بسیار بزرگی را در اختیار دارد که آن را به‌رایگان برای همه عرضه می‌کند. اوترنت از مؤسسات و سایت‌های مختلفی برای توسعه پروژه خود بهره می‌برد و هم‌اکنون نسخه آزمایشی آن راه‌اندازی شده است که زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، چینی و عربی را پشتیبانی می‌کند. با راه‌اندازی رسمی این پروژه، عملاً سانسور اینترنت بی‌معنا خواهد بود. شناخت و بررسی پیامدهای احتمالی و غیرقابل‌پیش‌بینی فرهنگی اجتماعی این پروژه، مسئله‌ای است که گروه پژوهش‌های رسانه با حضور صاحب‌نظران و متخصصان به آن پرداخت.

نتایج

در ابتدای نشست دکتر محمد سلطانی‌فر؛ مدیر گروه پژوهش‌های رسانه و دبیر نشست به تشریح اهداف این پروژه و زمان شکل‌گیری و وضعیت آن در حال حاضر پرداخت و ادامه داد: ما می‌خواهیم زودتر از سایرین این هشدار را بدهیم که پروژه اوترنتی که در حال ورود به کل کشورها از خارج از جو می‌باشد، چه امکانات و مشکلاتی را برای ما ایجاد و یا چه محدودیت‌هایی را در پی خواهد داشت. این پدیده با اسامی متعددی روبروست که بخشی از آن‌ها شامل اینترنت رایگان، اینترنت خارج از جو، اینترنت ماهواره‌ای، اینترنت آزاد، اینترنت پرسرعت و بدون سانسور، وای فای پرسرعت و بدون سانسور است، ترجمان فارسی آن در حال حاضر نت یا شبکه خارج از جو تعبیر شده است.

این پروژه محصول شرکت MDIF ((Media Development Investment Fund می‌باشد که با هدف رساندن اخبار مستقل در دنیا و دسترسی آزاد برای رسانه‌های کشورهایی که آزادی کمتری داشتند را مطرح کرده است و در سال گذشته به‌صورت عملیاتی اجراشده است. بعید بودن ورود این پدیده و عدم وجود برنامه، تاکنون دو عکس‌العمل متفاوت و نظر برخی مسئولین در این زمینه بوده است، لازم است اوترنت را به‌عنوان پدیده قابل قبولی در دنیا بپذیریم و به این قضیه ورود جدی داشته باشیم. بنابراین دعوت از کارشناسان و متخصصان مختلف با در نظر گرفتن احتمالات آینده و استفاده از تجربه گذشته در مورد پدیده هایی همچون ماهواره و فیس بوک و ... می‌تواند به برنامه‌ریزی بهتر برای تصمیم گیری درباره نوع مواجهه با این پروژه کمک کند.

سخنران دوم نشست، دکتر ضیائی پرور با مروری بر شیوه کار اوترنت و معرفی دستگاه‌های مرتبط با آن به ارائه آمار گزارش‌هایی از وضعیت فراگیری اینترنتی پرداخت و ادامه داد: در حوزه فضای مجازی می‌توان سه دسته‌بندی متفاوت داشت و برای هرکدام از این دسته‌بندی‌ها ده‌ها موضوع تخصصی دیگر قرار داد. یک موضوع نحوه دسترسی انسان‌ها، زیرساخت‌ها و شبکه ملی و هر موردی که به بخش زیرساخت مربوط می‌شود. بخش دوم فضای مجازی به شبکه‌ها برمی‌گردد. تشکیل شبکه‌های مختلف و اشکال نسل‌های وب و بخش سوم که در فضای مجازی ایران کمتر به آن ورود پیدا کردیم، حوزه محتوا است. تمام موضوعات فضای مجازی می‌تواند در هر یک از این سه قالب تقسیم‌بندی قرار بگیرد. آنچه در حال حاضر مهم به نظر می‌رسد، نحوه دسترسی به اینترنت از طریق یکی از شیوه‌های غیرمتداول و غیرمرسوم امروزی است. مشاهده‌شده که به‌شدت مصرف اینترنت در سه سال اخیر بالا رفته است که نشان می‌دهد ابزارهای جدیدی به این فضا متصل شده است. بااین‌حال هنوز وضعیت فعلی ایران در راستای اهداف سند چشم‌انداز در ترسیم فناوری‌های نوین و مجازی که باید رتبه اول منطقه را داشته باشیم، نیست. وی همچنین در ادامه به انواع پروژه‌های اینترنتی در این زمینه اشاره داشت و گفت: پروژه اوترنت (شیوه‌های دسترسی غیرمرسوم اینترنت) مربوط به یک بنیاد خیریه و شرکت خصوصی است که معتقد است بسیاری از بحران‌های دنیا ریشه در توسعه‌نایافتگی در کشورهای جهان سوم یا توسعه‌نایافته دارد و هدف پروژه این است که در جوامع آفریقایی و فقیر به توسعه آموزش، تکنیک‌های کشاورزی، گسترش مسائل بهداشتی و حل مشکل اشتغال بپردازد.
سخنران سوم نشست آقای بنی‌هاشمی با تأکید بر ضرورت بازآرایی سواد رسانه‌ای تشریح کرد: ظاهراً قوانین بازی در جهان دگرگون شده است. در این پروژه که به‌صورت هوشمندانه انتخاب شده، هیچ روزنه‌ای از بمباران اطلاعاتی جدا نخواهد بود. بنابراین مهارهای متداول و مرسوم در اینترنت در منع آن بی‌اثر است. اوترنت نیز مانند همه فنّاوری‌های پیشین با قوت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود خواهد آمد و زندگی ما را در بر خواهد گرفت. اگر آن را نشناسیم و برایش برنامه‌ریزی هوشمندانه نداشته باشیم، ما را به دنبال خود می‌کشد و سبک زندگی را بر اساس اهداف برنامه ریزان خود دگرگون می‌کند. اتفاقات پیامد این پروژه باید از وجوه مختلف موردبررسی قرار گیرد، در کنار فواید و مصرف‌های ارزنده این رسانه نو، مضرات و خطراتی هم برای آن برشمرده می‌شود. بلاتکلیفی در خصوص تأیید اخلاقی و اجتماعی اوترنت همانند تمامی موارد پیشین اینترنتی و ماهواره‌ای رخ خواهد داد، مواردی مانند آلودگی اطلاعات، خروج انسان از زندگی طبیعی و درعین‌حال منافع زیادی که می‌تواند از طریق اطلاعات در اختیار افراد باشد, ازجمله این اتفاقات است. این تحول در دنیای رسانه‌ها به ما نشان می‌دهد که نیاز به قوانین و مقررات و سیستم‌های جدید رسانه‌ای داریم، چراکه اوترنت نوعی شبکه ارتباطی اطلاعاتی عظیم است که می‌تواند به‌طور مستقیم بر نگرش و سبک زندگی اثر داشته باشد.
سخنران بعدی نشست خانم خرازی آذر ضمن بیان اینکه زمینه‌های منفعت در شکل‌گیری اوترنت موجود است، ادامه داد: اگر از منظر دانش‌های تفهیمی به آن نگاه کنیم، رویکردهای مثبت نسبت به آن وجود دارد مانند هر فنّاوری دیگری که دسترسی‌ها را گسترده می‌کند. در بسیاری از مقالات بین‌المللی ازاین‌گونه فنّاوری‌ها به‌عنوان پلت فرمی برای عملیاتی کردن فرصت‌ها و مزیت‌های دهکده‌های جهانی برای جذب منابع و منافع جهانی نام برده می‌شود. اوترنت پاسخ به شکاف دیجیتالی است که سال‌ها قبل در مورد آن در دنیا بحث شده بود. اتصالی که در سطح گسترده ایجاد می‌کند، زمینه اقتصاد دانش‌محور جهانی را فراهم می‌کند و هرکس بنا بر شایستگی و مهارت و دانش خود می‌تواند سهمی از آن داشته باشد. باز شدن جهانی از اتصالات برای همگان یا اتصال نخبگان سراسر جهان میسر می‌شود. دومین نگاه مثبت نقطه ارزشی اتصالات آن به‌تمامی منابع جهانی و دامنه بهره‌برداری از دسته‌بندی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است.
در پایان نشست سخنرانان ضمن پاسخگویی به سؤالات حاضران در نشست به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری در این حوزه و ارائه راهکارها و پیشنهاد‌ها پرداختند که استفاده از تجربه نیازمندی‌های مردم در شبکه‌های اجتماعی و یافتن ذائقه رسانه‌ای و افزایش قدرت نرم کشور بر مبنای اندیشه‌های فرهنگی نخبگان از راهکارهای پیشنهادی نشست بود.