ابعاد مختلف همکاری کره جنوبی با راهبرد فشار حداکثری دونالد ترامپ

مقدمه

پس از روی کار آمدن ترامپ و اتخاذ راهبرد «فشار حداکثری» علیه ایران روابط کره جنوبی و ایران نیز متأثر از این راهبرد دچار تحول شد و این کشور همسو و همراه با آمریکا روابط خود را در ابعاد مختلف با ایران کاهش داد؛ به گونه ای که حجم تجارت بین طرفین از 12 میلیارد دلار در سال 2017، هم اکنون به صفر نزدیک شده است. از این رو اهمیت دارد که دلایل و میزان همراهی کره جنوبی با راهبرد فشار حداکثری ترامپ در ابعاد اقتصادی، تجاری و امنیتی مورد بررسی گردد. آنچه مشخص است، اقدامات کره­ جنوبی، پس از اتخاذ راهبرد فشار حداکثری ترامپ همسو با امریکا عمل کرده و نمودهای این همکاری را می توان در سطح مبادلات تجاری، مسئله انرژی، مسائل بانکی و مسائل امنیتی جستجو کرد.

1-­ همکاری با آمریکا در سطح اقتصادی و تجاری

با اتخاذ راهبرد فشار حداکثری ترامپ در سال 2018، تقریباً تجارت کره با ایران متوقف شده و رابطه تجاری 12 میلیارد دلاری بین دو کشور که بعد از برجام به دست آمد، به سمت صفر حرکت کرده است. براساس شاخص های «تریدینگ اکونومیکس»، صادرات کره جنوبی به ایران در سال 2019، نسبت به سال 2018، 88 درصد کاهش داشته است. در ادامه ابعاد مختلف اقتصادی و تجاری همراهی کره جنوبی با آمریکا بررسی می گردد.

1-1-­کاهش سطح مبادلات تجاری ایران و کره جنوبی

حجم تجارت ایران و کره جنوبی در دهۀ اخیر رو به پیشرفت بوده، اما تحت تأثیر تحریم های امریکا هم در دوره قبل و هم در این دوره با کاهش مواجه شد. جدول زیر حجم مبادلات تجاری ایران و کره جنوبی 2015- 2020 (ارزش میلیارد دلار) را نشان می دهد.

براساس آمارهای اتحادیه تجارت بین المللی کره جنوبی، مجموعه تجارت دو جانبه ایران و کره جنوبی در سال 2011، به 17 میلیارد دلار رسید، که پس از تحریم ایران در سال 2012 روند کاهشی به خود گرفت، به گونه ای که در سال 2015، به 6 میلیارد دلار کاهش یافت. پس از توافق هسته ای، روابط تجاری طرفین افزایش یافت و به 12 میلیارد دلار در سال 2017 رسید، این روند پس از تحریم ایران، دوباره کاهش یافت و هم اکنون به صفر نزدیک شده است (1). این نشان می دهد که حجم تجارت ایران با کره بسیار متأثر از اقدامات امریکا است و کره جنوبی زیر چتر آمریکا روابط تجاری خود را با ایران تنظیم می کند.

2-1-­ حجم مبادلات تجاری کره جنوبی و امریکا عامل اثر گذار در روابط با ایران

حجم تجارت بین کره جنوبی و آمریکا در سال 2018، 132 میلیارد دلار برآورد شد و این رقم در سال 2019 به 135 میلیارد دلار رسید. صادرات آمریکا به کره جنوبی پس از سال 2016 افزایش یافته است و از 43 میلیارد دلار در سال 2016 به 61 میلیارد دلار در سال 2019 رسید (2). تراز تجاری آمریکا با کره جنوبی منفی است و پس از روی کار آمدن ترامپ آمریکا به دنبال جبران تراز تجاری منفی خود با کره است و درصدد این است که حجم صادرات خود را به کره افزایش دهد. این امر جایگاه ایران را در تجارت کره جنوبی تضعیف کرده است.

3-1-­ جایگزینی نفت آمریکا با نفت ایران توسط کره جنوبی

طبق گزارش «اداره اطلاعات انرژی آمریکا» صادرات نفت امریکا به کره جنوبی از صفر بشکه در اواخر سال 2016 به 618 هزار بشکه در دسامبر 2018 رسید، این رقم در ماه ژوئن 2019، 605 هزار بشکه در روز و در ژوئن 2020، 552 هزار بشکه بود. نمودار زیر صادرات نفت آمریکا به کره جنوبی را در بازه سال­های 1995 تا 2020 نشان می­دهد:

کره جنوبی در سال 2018، 2019 و 2020 در خرید نفت و گاز آمریکا رکورد زد (3). این علت افزایش در پی تحریم نفت ایران توسط آمریکا به وقوع پیوست. آمریکا با تخفیف نفت به کره جنوبی تلاش کرد که خود را به عنوان جایگزین نفت ایران در کره جنوبی مطرح کند، کره جنوبی نیز با این راهبرد، همکاری و خرید نفت آمریکا را به صورت گام به­گام جایگزین نفت ایران کرد.

4-1-­ همکاری با آمریکا در حوزه سرمایه گذاری و بانکی

کره جنوبی، پس از سال 2016 در بخش انرژی، خودروسازی، لوازم خانگی و راه آهن ایران حضور داشت. طبق داده های اتحادیه تجارت بین المللی کره جنوبی در سال 2017 دو هزار و 671 شرکت کره ای روابط تجاری با ایران داشته اند. پس از تحریم ­های آمریکا همه این شرکت ها ایران را ترک کردند (4).

در حوزه بانکی 12 بانک ایرانی از جمله بانک ملت، پارسیان، در قالب قرارداد بانک مرکزی وارد همکاری با اگزیم بانک کره جنوبی شدند. پس از تحریم ایران توسط آمریکا، بانک های کره ای همچون ووی بانک، بانک صنعتی کره و اگزیم بانک همکاری خود را با ایران قطع کردند (5). رئیس بانک مرکزی کره جنوبی در اواخر سال 219 اظهار کرد که نمی تواند با بانک های ایرانی مبادلات پولی و مالی انجام دهد. همچنین بانک های کره جنوبی بین 6.5 تا 9 میلیارد دلار از پول نفت ایران را بلوکه کرده ­اند و کره جنوبی تنها نیم میلیون دلار از این پول را در قالب کالای بشردوستانه به ایران فرستاد.

2- همکاری امنیتی و نظامی کره جنوبی با آمریکا

کره ­جنوبی پس از تحولات سال 2019 خلیج ‌فارس و تنگه هرمز، تصمیم به اعزام ناوگان نظامی برای امنیت کشتیرانی به خلیج فارس گرفت. این کشور حضور خود را مستقل از ائتلاف دریایی آمریکا اعلام کرد، اما در عمل حضور نظامی آن در راستای منافع آمریکا و طرح فشار حداکثری علیه ایران در خلیج فارس ارزیابی می شود. همچنین در سال های اخیر کره جنوبی استقرار کشتی های جنگی در خلیج عدن را در قالب مأموریت مبارزه با دزدان دریایی و در چارچوب گروه ترکیبی ویژه امریکا افزایش داده است. در سال 2019 کره جنوبی گردان 300 نفره از نیروی دریایی را به خلیج عدن و سواحل سومالی فرستاد (6). این شامل ایجاد رابطه امنیتی قوی تر با آمریکا و برای مقابله با حضور چین و ایران در این منطقه است.

نتیجه­ گیری

بر مبنای شاخص های فوق، سیاست خارجی کره جنوبی همواره با توجه به مصالح استراتژیک ایالات ‌متحده تغییر کرده است. در این چارچوب کره ­جنوبی گسترش سیاست خارجی و روابط اقتصادی خود با ایران را با راهبردهای ایالات متحده تنظیم می کند و در تمام ابعاد مالی و تجاری و امنیتی همسو با راهبرد فشار حداکثری ترامپ علیه ایران عمل کرده است. از این رو، ارائه هر راه کاری برای گشایش همکاری در سطح دولتی با کره جنوبی نیازمند توجه به متغیر آمریکا است و به نظر نمی رسد چنین کشوری که روابط خارجی آن در سطح بالایی به لحاظ راهبردی با آمریکا گره خورده است، حاضر باشد یا اراده سیاسی لازم را داشته باشد تا در شرایط تحریمی حتی به میزان جزئی با ایران همکاری کند.

منابع:

1- korea International Trade Association. 2020. Specific country: Iran, korea-Statistics, http://www.kita.org/kStat/byCount_SpeCount.do.

2- Korea International Trade Association. 2020.

3- U.S. Energy Information Administration (EIA). 2020. U.S. Export to korea of crude oil. https://www.eia.gov/dnav/pet/hist/LeafHandler.ashx?n=PET&s=MCREXKS2&f.

4- Financial Trabune. 2017. S. Korea Shifting Iran Focus From Trade to Investment, https://financialtribune.com/articles/economy-domestic-economy/76743/s-korea-shifting-iran-focus-from-trade-to-investment.

5-Yonhap news Abency, 2020. Woori, IBK halt settlement services for Iran trade, https://en.yna.co.kr/view/AEN20190507001400320.

6- Melvin, N. J. (2019). Foreign Military Presence in the Horn of Africa Region. Stockholm International Peace Research Institute.