ایران و نشست ریاض

در حالیکه بطور سنتی اولین مقصد سفرهای خارجی رییس جمهور جدید در ایالات متحده کشور کانادا بوده است انتخاب عربستان سعودی  از سوی ترامپ بعنوان اولین مقصد سفرهای خارجی‌اش واقعیت‌هایی را در خصوص جهت‌گیری سیاست های آمریکا و عربستان در خصوص ایران  روشن کرده  است. مقامات عربستان سفر ترامپ به عربستان و نشست ریاض را یک «نقطه عطف تاریخی» برای کشورشان می‌دانند. عربستان با هزینه‌ای حدود ۶۸ میلیون دلار برای این میزبانی و برگزاری نشست با حضور شمار قابل توجهی از رهبران مسلمان،  فارغ ازتحقق یا عدم تحقق اهداف پیش‌بینی شده، گامی مهم را برداشته است.
ترامپ در این سفر تامین  اهداف کلی زیر را در دستور کار داشت:  
•    ترمیم چهره ضد اسلام دولت امریکا ( بویژه پس از فرمان اجرایی محدودیت سفر برای برخی کشورهای مسلمان)
•    ترمیم روابط با متحدین سنتی منطقه ( بویژه بعد از روابط مسئله دار اوباما با عربستان و اسراییل و توافق هسته ای)
•    معکوس کردن روند افزایش نفوذ منطقه‌ای ایران
•    وارد کردن بیشتر متحدین عرب در جنگ علیه تروریسم
•    وارد  کردن بیشتر متحدین عرب در مذاکرات صلح  (فلسطین و اسراییل)
•    ارسال پیام آغاز نوعی جدید از رهبری آمریکا (در منطقه و جهان)
•    فروش تسلیحات  (به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار  به عربستان که احتمال دارد درسال‌های آتی به ۳۰۰ میلیارد دلار نیز برسد)
از سوی دیگر تمرکز اهداف عربستان بر اجماع سازی حداکثری علیه ایران و بویِژه تاثیرگذاری بر دولت ترامپ در این راستا بوده است.
نمایش یا واقعیت؟
با پایان سفر ترامپ به عربستان گروهی از تحلیل‌گران این سفر و بویژه نشست ریاض با حضور سران برخی از کشور های مسلمان را صرفا نمایشی مضحک و تبلیغاتی خواندند و گروهی دیگر آن را آغاز چرخشی در روابط آمریکا و اعراب و تهدیدی جدی علیه ایران. اما واقعیت این رخداد ترکیبی از هر دو نگاه است. درست است که طرح مسایلی چون ناتو عربی یا تاسیس مرکز جهانی مبارزه با افراط‌گرایی در ریاض و یا حتی بخشی از فروش تسلیحات که بصورت کنترل شده در اختیار عربستان قرار گرفته است کفه تبلیغاتی را سنگین می‌کند اما دستاورد این سفر برای عربستان و امریکا و تهدیدی که متوجه ایران کرده است قابل چشم‌پوشی نیست. بطور خلاصه نکات زیر قابل ملاحظه است:
•     اصل برگزاری نشست ریاض با حضور پر شمار رهبران مسلمان و رییس جمهور آمریکا، اقدامی قابل تامل است؛
•    همصدایی آمریکا و عربستان در معرفی ایران بعنوان تهدیدی همسطح داعش و آنچه اصلی‌ترین  دولت حامی تروریسم نامیده می شود (علی رغم عدم همراهی همه مدعوین نشست و یا عدم پذیرش این روایت در میان دیگر بازیگران جامعه بین الملل)؛
•    قراردادها و تفاهم‌نامه‌های تسلیحاتی و اقتصادی چند ساله میان عربستان و آمریکا برای سال‌های آتی این دو کشور را بهم پیوند خواهد زد؛
•    دستاوردهای اقتصادی ـ مالی سفر ترامپ برای آمریکا و به تبع آن افزایش اشتغال می تواند به افزایش حمایت های داخلی از سیاست های وی در خاورمیانه، بویژه استمرار همراهی با عربستان علیه ایران، کمک کند؛
•    هرچند سخن ازائتلاف عربستان ـ آمریکا ـ اسراییل  زود هنگام است اما این سفر عربستان و اسراییل را با محوریت دشمنی مشترک بنام ایران یک گام بیش از گذشته بهم نزدیک کرد.

در نهایت باید گفت آرایش قدرت‌ها در خاورمیانه یک آرایش ۴ قطبی با محوریت ایران، ترکیه، عربستان و اسراییل است. بر این اساس هر یک از این ۴ قدرت منطقه‌ای در صدند تا الگوی نظم منطقه‌ای مطلوب خود را در خاورمیانه در حال گذار و پر کشمکش، بویژه در متن بحران سوریه، مسقر سازند. یکی از تعیین‌کننده‌ترین المان‌ها در شکل‌گیری نظم منطقه‌ای آینده علاوه بر نتیجه مناقشه سوریه چگونگی روابط میان ایران و عربستان است.  سنگ بنای اصلی نظم منطقه‌ای مطلوب عربستان جبهه سازی و تقابل علیه ایران است. عربستان با مجاب کردن آمریکا برای سفر به این کشور و شرکت در نشست ریاض با رهبران مسلمان با محوریت مقابله با نفوذ ایران در صدد  برآمد تا گامی در جهت تحقق نظم منطقه‌ای مطلوب خود بردارد. سیر تحولات آتی تغییرات آرایش قدرت‌های منطقه را بیشتر آشکار خواهد کرد.