" الزامات معماری و شهرسازی از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت"

خلاصه

نشست تخصصی نشست تخصصی الزامات معماری و شهرسازی در ایران از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در تاریخ ٢١ بهمن ماه ١٣٩٤ ساعت ٨ الی ١٠ به همت گروه پژوهش‌های اجتماعی معاونت پژوهش‌های فرهنگی اجتماعیِ مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار گردید. در این نشست با حضور اساتید برجسته معماری و شهرسازی دانشگاه های تهران، چالش‌ها و راهبردهای این حوزه بررسی شد.

نتایج

حدود یک دهه از طرح «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» از سوی رهبر معظم انقلاب می گذرد. از سویی بی توجهی به هویت و فقدان برنامه ای جامع در معماری و شهرسازی موجب پیدایش سرگشتگی معماری و شهرسازی درکشور شده و از سویی دیگر اتخاذ تدابیر لازم جهت طراحی و تدوین الگوی معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی توسط وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی معماری و شهرسازی ، همواره یکی از مهم ترین دغدغه های اساتید و فعالین این عرصه بوده است.آنچه که بیشتر از وجوه فنی و تکنیکی معماری و شهرسازی حائز اهمیت است رویکردهای فرهنگی- اجتماعی حاکم بر آن است که در جلسه ای تخصصی با حضور اساتید برجسته این حوزه با محوریت مباحث ذیل بررسی گردید:
- معماری و شهرسازی از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارای چه ویژگی هایی است؟
- ترکیب عناصر و مفاهیم سنت های اسلامی و ایرانی با ملزومات مدرن (کارکرد سازه) در معماری و شهرسازی ایران به چه صورت بوده است؟
- آیا شهرهای ایران به لحاظ الگوی معماری و شهرسازی دارای هویت هستند؟
- معماری و شهرسازی دینی چیست و در ایران تا چه حد اجرا شده است؟
- اصول معماری حامل معنویت چیستند؟ شاخص های آن کدامند؟
- وضعیت اسناد بالادستی در تدوین معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی چیست؟
- شهرسازی های متمرکز مانند پروژه نواب، مسکن مهر، و ...، تا چه حد با اصول معماری وشهرسازی اسلامی ایرانی همخوان هستند؟
در این نشست که با ریاست دکتر نوید ادهم(معاون پژوهش‌های فرهنگی اجتماعی مرکز) و با حضور جناب آقای عباس نجفی فیروزجاهی (معاون پژوهشکده تحقیقات راهبردی مرکز)،جناب آقای مشکوری( مسؤول روابط عمومی و امور بین الملل مرکز)، مهندس رضا محمودی لموکی (مدیر امور استان ها در شورای راهبردی مطالعات منطقه ای مرکز)، دکتر حسین شقاقی، دکتر اسماعیل غلامی پور و دکتر خوش اندام (پژوهشگران مرکز) و دکتر اشکان شباک (مشاور رئیس مرکز آمار ایران) به دبیری آقای اسماعیل شیرعلی برگزار شد؛ آقایان دکتر عبد الحمید نقره کار مدیر قطب علمی معماری و شهرسازی و دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت، دکتر محمد جواد مهدوی نژاد دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس ، دکتر غلامرضا کاظمیان دکترای برنامه ریزی شهری و دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی ، مهندس سید یحیی محمود زاده جانشین معاونت فنی مهندسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و استاندار سابق گلستان حضور داشتند و هر کدام از زاویه تخصص و تجربه خود به بیان نظر پرداختند.
در ابتدا دکتر نقره کار از منظر مدیریت قطب علمی معماری اسلامی ایرانی، وارد بحث شده و با نقد روش برگزاری چنین جلساتی خاطر نشان کردند که تنها با طرح چند سؤال کلی و بدون ساختار و مبانی مشخص از صاحبنظران این حوزه و جمع بندی آن نمی توان به مقصود دست یافت بلکه با توجه به اینکه قوانین بالادستی خوبی در سطح سیاستگذاری کلان وجود دارد، لذا می بایست با دعوت از فعالان این حوزه (معماران،مهندسین، اساتید دانشگاه، جامعه شناسان، متخصصان مدیریت شهری، قانونگذاران این بخش نظیر کمیسیون عمران مجلس، مسؤولین وزارت راه و شهرسازی بویژه شورای عالی مسکن و شهرسازی و ...) کارگروه مورد نظر شکل گرفته و با تولیت نهاد (حقیقی و حقوقی) ذیصلاح و مشخص نمودن مرجعی با شرح خدمات مشخص و نیز گروهی از کارشناسان ناظر ، نقشه راه « معماری و شهرسازی در تمدن نوین اسلامی» را در طی مراحل چندگانه از کل به جزء ارائه نمایند و در هر مرحله فرایند کار آنها توسط کارشناسان ناظر بررسی و اصلاحات ضروری برای انجام مراحل بعد ارائه شود. این طرح کلان و نقشه جامع معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی می بایست با نظارت دقیق انجام شود و با تعیین ضمانت های اجرایی لازم و قوی، همگان ملزم به رعایت آن شوند. لازم به ذکر است که فهرست کلی این شرح خدمات و پیش‌نویس آن قبلا برای اجلاس جهانی اساتید مسلمان تهیه و تدوین شده و به کارگروه مربوطه در بسیج اساتید مرکزی ارائه شده است. وی در پایان اشاره کرد که به صورت کلی می‌توان این ادعا را داشت که معماری و شهرسازی معاصر ما، نه علمی است، نه انسانی است، نه عقلانی است و نه اسلامی است.
در ادامه دکتر کاظمیان با بیان این نکته که وقتی از شهرسازی و معماری صحبت به میان می آید در واقع به موضوعی چند ساحتی ورود پیدا می کنیم؛ پیچیدگی و کثرت موضوع را یادآور شدند و با طرح سه سؤال که ١- چه تعریفی از برنامه ریزی شهری(به لحاظ مفهومی، نظری و زیستی) شده است؟ ٢- برای شهر تاکنون چه تدابیری اندیشیده شده است؟ و 3- تا کنون درصد تحقق برنامه ها چقدر ارزیابی می شود؟ با تقسیم مؤلفه های اصلی شهر به سه مؤلفه : ١- شهروندان ٢- فضای کالبدی شهر ٣- مدیریت شهری، به تحلیل سه گانه خود از منظر ساختاری(بنیادین)، نهادی(میانی) و فردی به موضوع معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی پرداختند.
دکتر مهدوی نژاد نیز با شرح مبسوطی از مقایسه بناها و معماری های شاخص سه دهه گذشته، به مقایسه فنی آنها پرداخته و فقدان مطالعات انجام شده در این حوزه را برای نداشتن الگوی اسلامی ایرانی مزید بر علت دانستند و تأکید کردند؛ علی رغم اینکه طرح مذکور چندین بار برای مسؤولین ارشد نظام ارائه شده و دستورات مقتضی نیز صادر گردیده است، تاکنون هیچ اقدام مؤثر و سازنده ای انجام نشده است.
مهندس محمودزاده، جانشین معاونت فنی مهندسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و استاندار سابق گلستان نیز ضمن بیان تجربه فعالیت های انجام شده در حوزه مسئولیتی خود ، لزوم جداسازی مباحث شهرسازی با معماری را خواستار شدند تا هریک به طور تخصصی مورد ارزیابی قرار گیرد، چراکه بحث شهرسازی عمدتا کار حاکمیتی است و تا مبحث شهرسازی سامان نیابد، نمی توان در مورد معماری تصمیم صحیح اتخاذ کرد. ایشان با ذکر این نکته که علی رغم وجود برخی قوانین بالادستی به آنها کم توجهی و بی توجهی شده است، شهرسازی را مسؤولیت دولت می داند و نه شهرداری ها. ترسیم سازوکاری که شهرسازی در اختیار و اراده وزارت متبوع و مسؤول قرار گیرد، راه گشای بسیاری از مشکلات این بخش خواهد بود.
جلسه با پرسش و پاسخ کوتاه به پایان رسید و در انتهای جلسه، معاون پژوهش های فرهنگی اجتماعی مرکز، جناب آقای دکتر نوید ادهم با جمع بندی مطالب، هدف از برگزاری چنین جلساتی را یادآور شدند و با ذکر این نکته که راهبردهای این جلسات تخصصی در قالب گزارش تنظیم خواهد شد تا سیاست های کلی و نیز راهبردهای کلان تدوین و به دستگاه های مسؤول ابلاغ شود؛ خواستار برگزاری جلسه دیگری در حضور ریاست محترم مرکز تحقیقات استراتژیک شدند تا محورهای باقیمانده نشست ادامه یابدکه مورد استقبال حاضران قرار گرفت.