کد خبر:۱۳۲۰
۰۷ اسفند ۱۳۹۹ | ۰۸:۰۲
افزایش تنش‌ها در عدن رقابت پنهان امارات و عربستان سعودی

افزایش تنش‌ها در عدن رقابت پنهان امارات و عربستان سعودی

در این گزارش به اهمیت منطقه عدن، شاخصه‌ها و اهمیت راهبردی آن در چشم‌انداز عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهیم پرداخت.

مقدمه

مقابله با گسترش جغرافیایی نیرو‌های انصارالله و بازگرداندن قدرت به منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن، مهم‌ترین دلایل تجاوز ائتلاف عربی به یمن از سال ۲۰۱۵ تاکنون بوده است. علی¬رغم اهداف مشترک یاد شده میان امارات متحده عربی و عربستان سعودی به عنوان دو عضو اصلی در ائتلاف، دو طرف منافع جداگانه و متعارضی نیز دارند که با گذشت زمان خود را نشان داده است. به طور خاص، بخش جنوبی یمن و خلیج عدن به دلایل استراتژیکی و ژئوپلتیکی از حیث دسترسی سریع و آسان به شاخ آفریقا و نیز مشرف بودن بر دریای سرخ و تنگه باب المندب، یکی از مهم‌ترین زمینه‌های اختلاف میان ابوظبی و ریاض است.
در این راستا، هر یک از طرفین با استفاده از نیرو‌های محلی و بازیگران نیابتی درصدد پیشبرد منافع مورد نظر خود هستند. امارات متحده عربی، با تجهیز و تسلیح شورای انتقالی جنوب و عربستان با استفاده از نیرو‌های دولتی منصور هادی به دنبال تسلط و گسترش نفوذ خود در بخش‌های جنوبی یمن، به ویژه عدن هستند. در حال حاضر، شورای انتقالی جنوب، نیرو‌های دولتی را شکست داده و آن‌ها را از عدن، استان‌های لحج و ضالع و ابین (استان‌های جنوبی) اخراج کرده و در ژوئیه ۲۰۲۰ در مجمع الجزایر سقطری شکست دیگری به آنان تحمیل کرده است. در این گزارش به اهمیت منطقه عدن، شاخصه‌ها و اهمیت راهبردی آن در چشم-انداز عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهیم پرداخت.
 
افزایش تنش‌ها در عدن

اهمیت عدن

عدن از لحاظ ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی وضعیت منحصر به فردی دارد و این امر یکی از دلایل اصلی ورود بازیگران منطقه‌ای به این حوزه شده است. استان عدن که در جنوب غربی یمن قرار دارد، از طرف شمال و غرب به استان لحج، شرق به استان ابین و جنوب به خلیج عدن محدود شده، به علاوه، این استان به هشت قسمت اداری المعلی، التُّواهی، صِیره، خور مکسر، شیخ عثمان، المنصوره، دار سَعد و البریقه تقسیم بندی شده است.
فاصله عدن با صنعا حدود ۳۶۳ کیلومتر و فاصله آن با جزایر سقطری ۵۵۳ مایل دریایی برآورد می¬شود. همچنین از تنگه باب المندب در حدود ۱۹۷ کیلومتر فاصله دارد. این شهر بعد از صنعا دومین شهر بزرگ است و بعد از اتحاد دو یمن، به پایتخت تجاری و اقتصادی کشور تبدیل شد. جمعیت این استان تا سال ۲۰۱۹ به ۹۸۰ هزار نفر رسیده است.

شاخصه های راهبردی عدن

بسیاری از مزیت های راهبردی یمن در عدن وجود دارد که از اهم آنها می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • فرودگاه بین المللی عدن: این فرودگاه در ۶ کیلومتری شهر عدن و در ارتفاع دومتری از سطح دریا واقع شده است. این فرودگاه علاوه بر استفاده غیر نظامی، به عنوان مرکز پایگاه نیروی هوایی یمن از آن استفاده نظامی میشود.
  • منطقه آزاد (بندر تجاری): منطقه آزاد تجاری عدن در سال ۱۹۹۳ بعد از صدور قانون مناطق آزاد یمن افتتاح شد. این منطقه به دلیل جغرافیای متمایز، دسترسی به بندر عدن، ۳۲۵ کیلومتر مربع مساحت آن و دسترسی به آب‌های آزاد و بازار آفریقا موقعیت منحصر به فردی دارد.
  • پالایشگاه عدن: این پالایشگاه با ظرفیت تولید سالانه هشت میلیون تن نفت، محصولات خود را به بازار‌های داخلی و بین¬المللی صادر میکند. پالایشگاه عدن با شش اسکله شرایط مناسبی برای بارگیری و تخلیه محموله‌های نفتی و فرآورده‌های آن دارد.
  • گذرگاه راهبردی دریایی: بندر یمن در حدود هشت مایل دریایی از شرق به غرب طول دارد و عرض آن در حدود ۵ مایل دریایی از شمال به جنوب است. این گذرگاه به واسطه قرار گرفتن در ورودی دریای سرخ و اقیانوس هند موقعیت استراتژیکی برای کشتیرانی و ناوگان‌های تجاری فراهم کرده است.
    نیروگاه تولید برق (نیروگاه حسوه): این نیروگاه در ۱۰ کیلومتری شمال غرب عدن واقع شده است و دارای پنج ژنراتور ۲۵ مگاواتی جهت تولید برق با ظرفیت ۱۲۵ مگاوات و تولید آب‌ شیرین با ظرفیت ۵۶ هزارمتر مکعب میباشد.

عدن در چشم انداز امارات و عربستان سعودی

با توجه به حضور پررنگ امارات در عدن و توجه عربستان به سمت مناطق جنوبی یمن، شهر عدن به محور رقابت و درگیری بین ابوظبی و ریاض تبدیل شده است.

راهبرد امارات در یمن: از مستقیم به غیرمستقیم

هدف اصلی مداخله نظامی و سیاسی امارات در عدن، کنترل عدن و تنگه باب المندب است. اهمیت این منطقه جغرافیایی برای امارات در ابعاد اقتصادی و امنیتی با توجه به گسترش فعالیت دی. پی. ورلد و تهدیدات امنیتی موجود در خلیج عدن حائز اهمیت است. امارات متحده عربی، برای گسترش نفوذ خود در جنوب از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ استراتژی مستقیم و از سال ۲۰۲۰ نیز استراتژی غیرمستقیم را اتخاذ کرده است.
 
رقابت پنهان امارات و عربستان سعودی

راهبرد مستقیم

امارات متحده عربی در استراتژی مستقیم از ابزارهای سخت همچون اعزام یگان­های مختلف زمینی، دریای، هوایی و نیروهای ویژه به جنوب یمن، استفاده از ظرفیت نیروهای سودانی، مزدوران وابسته به شرکت بلک واتر وکلمبیایی­ها جهت تقویت نیروهای نظامی خود در یمن و آموزش و مسلح سازی شبه نظامیان تابع شورای انتقالی مستقر در عدن و سقطری و مجموعه ای از ابزارهای نرم همچون رسانه­ها، پول و امدادرسانی استفاده کرده است.

راهبرد غیرمستقیم

با خروج امارات از عدن در پایان سال ۲۰۱۹، ابوظبی راهبرد‌های غیرمستقیمی در عدن و سایر استان¬های جنوبی یمن اتخاذ کرده است. پس از آنکه امارات کنترل عدن را در آگوست ۲۰۱۹ به شورای انتقالی جنوب داد؛ از این گروه به منظور حمله به نیرو‌های دولتی و اخراج آن‌ها از عدن راهنمایی و پشتیبانی کرد و در آوریل ۲۰۲۰، ساخت پایگاه نظامی با همکاری رژیم صهیونیستی در غرب جزیره اصلی (سقطری) آغاز کرد. همچنین خروج باقیمانده نیرو‌های خود را تا سال ۲۰۲۰ تکمیل کرد.

تاکتیک­های ابوظبی جهت تضعیف دولت مرکزی یمن

از مهمترین تاکتیک­های ابوظبی جهت تضعیف دولت مرکزی یمن به شرح موارد زیر است:
 
  • جلوگیری از بازگشت عبد ربه منصور هادی به عدن همچون ممانعت از فرود هواپیمای حامل وی در فرودگاه عدن در فوریه ۲۰۱۷
  • تلاش برای بی‌ثباتی و ناامنی و تضعیف عملکرد سازمان¬های دولتی موجود در عدن
  • پشتیبانی از نیرو‌های شورای انتقال جنوب با ارسال تسلیحات زرهی و حملات هوایی در آگوست ۲۰۱۹
  • حمایت سیاسی از شورای انتقالی جنوب با تحمیل توافقنامه ریاض در نوامبر ۲۰۱۹

راهبرد عربستان سعودی در عدن: از حضور نظامی تا ساخت نظام سیاسی

در درجه اول، از مهمترین اهداف مداخله آل سعود در مناطق جنوبی یمن می¬توان به جلوگیری از کنترل نیرو‌های انصارالله بر این مناطق ارزیابی کرد. در واقع برای جلوگیری از نفوذ ایران در خلیج عدن و تنگه باب-المندب به صورت مستقیم مداخله نظامی کرده و از هرگونه نظام سیاسی که چنین هدفی را تحقق ببخشد؛ پشتیبانی میکند.
عربستان سعودی راهبرد حضور نظامی و سیاسی در عدن را پس از حوادث آگوست ۲۰۱۹ اتخاذ کرده است. خروج امارات متحده عربی از مناطق جنوبی یمن در اوایل سال ۲۰۲۰ باعث شد تا ریاض برای حفظ و گسترش نفوذ خود در این منطقه، فعالیتهای محمد آل جابر (سفیر عربستان در امارات)، سرهنگ مجاهد العتیبی (فرمانده نیرو‌های ائتلاف در یمن) و سرهنگ غالب الحربی (یکی از فرماندهان سعودی عالیرتبه در یمن) هدایت و جهت‌دهی کند.
عربستان سعودی با ارائه طرح " برنامه سعودی برای توسعه و بازسازی یمن" و عملی سازی آن به دنبال جذب افکار عمومی منطقه و ابتکار توافقنامه ریاض برای افزایش قدرت نرم خود در عدن است. در مورد ابتکار توافقنامه ریاض خود نیز ضامن و ناظر اجرای این توافقنامه و سازوکار‌های مرتبط با آن است. به عبارت دیگر عربستان سعودی زمانی اهمیت مناطق جنوبی را درک کرد که جنگ با نیرو‌های انصارالله برایش نتیجه‌ای نداشته و امارات در حال گسترش نفوذ خود در این منطقه است.
 
درگیری عربستان و امارات در یمن

نتیجه­‌گیری

در طول تاریخ اهمیت ژئوپولیتیکی عدن باعث شده تا جنگ‌های متعددی برای تصاحب خلیج عدن صورت بگیرد که حمله اخیر عربستان به یمن در سال ۲۰۱۵ را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد. اختلافات بین ابوظبی و ریاض و افزایش تنش بین آن‌ها بر سر تصاحب منطقه عدن منجر به فقدان مدیریت واحد بر استان عدن شده است. هر دو کشور با اتخاذ راهبرد‌های متعدد به منظور حفظ و گسترش نفوذ خود در آن باعث شد تا در ۲۰۲۰ به دنبال یک توافقنامه واحد باشند، ولی در توافقنامه ریاض ۲۰۲۰ نیز علی¬رغم اتفاق نظر بر تعیین استاندار عدن (احمد حامد لملس)، این منطقه دچار چالش‌های متعددی در پرونده‌های امنیتی، اقتصادی، بهداشت و انرژی شده است که از مهمترین دلایل شکست حامد لملس در مدیریت پرونده‌های مربوطه در عدن می توان به مواردی همچون اختلافات بین دولت مرکزی و شورای انتقالی جنوب، عدم واگذاری منصب ریاست پلیس عدن از سوی شلال شایع به جانشینش مطهر الشعیبی و بی ثباتی دولت تازه تاسیس اشاره کرد.
سید مرتضی عریضی
ارسال نظرات
آخرین گزارش های تحلیلی
آخرین مصاحبه ها
آخرین ویدئوها
آخرین یادداشت ها
آخرین اینفوگرافیک ها